Η επίδραση των δικτύων μεταφορών & της γεωγραφικής ασυνέχειας στην περιφερειακή ανάπτυξη

Abstract

Η παρούσα διατριβή έχει ως στόχο να προσδιορίσει τη σπουδαιότητα των δικτύων μεταφορών και της γεωγραφικής συνέχειας στην ανάπτυξη μιας περιοχής. Το επίπεδο και οι δυνατότητες ανάπτυξης μιας περιοχής εκφράζονται από μία μεταβλητή που ονομάζεται Βασική Εικόνα και η οποία είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων. Ένας από τους βασικούς παράγοντες είναι ο Πολλαπλασιαστής Θέσης, ο οποίος μπορεί να προσδιορίσει τη δυνατότητα προσέγγισης μιας περιοχής. Για τον υπολογισμό του Πολλαπλασιαστή Θέσης προτείνονται δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Αρχικά υπολογίζεται ως συνάρτηση της απόστασης μιας περιοχής από τα οικονομικά κέντρα που την επηρεάζουν και του αντίστοιχου κόστους μεταφοράς. Διαπιστώνεται όμως ότι αυτός ο τρόπος υπολογισμού δεν λαμβάνει υπόψη του τη δυσκολία πρόσβασης σε μια περιοχή, την αβεβαιότητα στη δυνατότητα επικοινωνίας με την περιοχή και τη συνεπακόλουθη απροθυμία εγκατάστασης οικονομικών μονάδων σε αυτή. Για το λόγο αυτό προτείνεται ένας εναλλακτικός τρόπος υπολογισμού του όπου λαμβάνεται υπόψη τόσο η απόσταση μιας περιοχής από τα οικονομικά κέντρα και το αντίστοιχο κόστος μεταφοράς αλλά επιπλέον και η γεωγραφική συνέχεια της περιοχής, ο βαθμός δηλαδή στον οποίο είναι εφικτή η μεταφορική σύνδεση της περιοχής με τα οικονομικά κέντρα. Μετά τον ορισμό του ο Πολλαπλασιαστής Θέσης χρησιμοποιείται αρχικά ως εργαλείο αποτύπωσης της σχετικής θέσης μιας περιοχής, αλλά και ως εργαλείο παρέμβασης, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η βελτίωσή του για μια περιοχή είναι δυνατό να βελτιώσει και τη Βασική Εικόνα της. Διαπιστώνεται ότι αυτό συμβαίνει για ορισμένες περιοχές, αλλά δεν είναι εφικτό για τις νησιωτικές περιοχές όπου η φυσική γεωγραφική σύνδεση είναι οριοθετημένη και μπορεί μέχρι ενός σημείου να βελτιωθεί. Στο πλαίσιο της διερεύνησης για την ανάπτυξη των περιοχών αυτών προτείνεται η έμφαση να δοθεί στην εκμετάλλευση από τις περιοχές της δυνατότητας επικοινωνιακής σύνδεσης που μπορούν να έχουν ώστε να προσελκύσουν επιχειρήσεις για τις οποίες η θέση και κατ’ επέκταση η φυσική ασυνέχεια μιας περιοχής δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα, ενώ αντίθετα είναι σημαντική η επικοινωνιακή συνέχεια. Για το σκοπό αυτό επαναπροσδιορίζεται ο Πολλαπλασιαστής Θέσης, ώστε να περιλαμβάνει εκτός από τη γεωγραφική σύνδεση και την επικοινωνιακή σύνδεση των περιοχών. Η διατριβή αποτελείται από τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται η θεωρητική προσέγγιση του προβλήματος της περιφερειακής ανάπτυξης. Στο δεύτερο μέρος γίνεται αναφορά στον Πολλαπλασιαστή Θέσης καθώς και στις δύο διαφορετικές προσεγγίσεις υπολογισμού του. Στο τρίτο μέρος εφαρμόζονται για τους νομούς της Ελλάδας και για τέσσερις δεκαετίες οι δύο αυτοί τρόποι υπολογισμού του Πολλαπλασιαστή Θέσης ώστε να αποτυπωθεί η σχετική ελκυστικότητα των περιοχών ενώ στη συνέχεια ο Πολλαπλασιαστής Θέσης χρησιμοποιείται πιλοτικά ως εργαλείο παρέμβασης για τη βελτίωση της ελκυστικότητας σε δέκα νομούς με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το τέταρτο μέρος περιλαμβάνει τα συμπεράσματα και τις προτάσεις για περαιτέρω έρευνα.

The purpose of this dissertation is to study the impact of transportation networks and spatial discontinuity on Regional Development.In order to determine a region’s state of development a variable is used, which is called the Basic Image of the region. Basic Image is expressed as a multitude of factors. One of those factors is the Location Multiplier, which can determine a region’s proximity to various influence centers. In order to define the Location Multiplier, two approaches are suggested. Firstly, Location Multiplier is considered as a function of a region’s distance from the main influence centers and the corresponding transportation cost. It appears that this way of calculation can’t take into account the difficulty in accessing a region, the uncertainty that the accessibility to a region entails and the consequent unwillingness of businesses to locate to the specific region. In order to overcome that, another way of calculation is suggested in which, Location Multiplier is considered as a function of both a region’s distance from the main influence centers and the corresponding transportation cost, but also of the region’s spatial continuity, or in other words, its ability to connect with other regions.Location Multiplier, as defined above, may be used as a tool expressing a region’s location but also as an intervention tool in order to determine whether improving a region’s Location Multiplier can enhance its Basic Image. It is confirmed that for some regions the Location Multiplier’s improvement can enhance their Basic Image, but this is not feasible for island regions. For the development of those regions some other solutions are suggested. It is suggested that emphasis should be given to the communication continuity of those regions and the attraction of businesses for which the region’s location is not crucial. For that purpose the Location Multiplier is redefined so as to include region’s communication continuity along with spatial continuity. The dissertation consists of four parts. The first part deals with the theoretical approach of the problem of regional development. The second part presents the two alternative approaches calculating a region’s Location Multiplier. In the third part those two approaches are applied in the case of Greece and for a period of four decades, in order to determine the regions’ relative attractiveness and then Location Multiplier is used as an intervention tool for improving this attractiveness for ten selected prefectures with specific characteristics. Finally, the forth part contains the conclusions and suggestions for further research.