Πρότυπα βιοποικιλότητας και εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης σε περιοχές με ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα

Abstract

Η παρούσα μελέτη διερευνά την επίδραση της ιχθυοκαλλιεργητικής δραστηριότητας στο θαλάσσιο περιβάλλον και ιδιαίτερα σε περιοχές ημίκλειστων παράκτιων κόλπων στο ΒΑ Αιγαίο, για πρώτη φορά στην επιστημονική βιβλιογραφία. Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής ορίσθηκαν τρεις μεγάλες θεματικές ενότητες που αφορούν στην δομή και την δυναμική των μακροπανιδικών βιοκοινοτήτων, στην δομή και την δυναμική του τροφικού δικτύου και του ζωογεωγραφικού εύρους εξάπλωσης των ειδών και τέλος στην βιοποικιλότητα των ειδών (α-,β-,γ-, λειτουργική ποικιλότητα). Στην πρώτη ενότητα εξετάσθηκε η χωρική και εποχιακή απόκριση της βενθικής μακροπανίδας στην περιβαλλοντική διαβάθμιση που προκαλείται από την παρουσία μιας μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας. Επίσης, εκτιμήθηκε η χωρική έκταση των αρνητικών επιπτώσεων των ιχθυοκαλλιεργειών στο θαλάσσιο περιβάλλον και προσδιορίστηκαν οι παράγοντες που ελέγχουν την ένταση των επιπτώσεων αυτών. Στην δεύτερη ενότητα, εξετάσθηκε το τροφικό δίκτυο που συγκροτούν οι βενθικοί οργανισμοί και μελετήθηκε η απόκριση των θηρευτών στην περιβαλλοντική διαβάθμιση. Σχετικά με την ζωογεωγραφία των ειδών, μελετήθηκε η μεταβλητότητα του γεωγραφικού εύρους εξάπλωσης των οργανισμών κατά μήκος της περιβαλλοντικής διαβάθμισης. Για πρώτη φορά στην βιβλιογραφία, επίσης προτείνεται μια μεθοδολογία που εκτιμά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, σε περιπτώσεις διατάραξης των οικοσυστημάτων, μέσω της χρήσης των τροφικών και ζωογεωγραφικών χαρακτηριστικών των ειδών. Το τρίτο μέρος της μελέτης, επικεντρώνεται στην διερεύνηση της βιοποικιλότητας της μακροπανίδας (α-β-,γ-, λειτουργική ποικιλότητα) κατά μήκος της περιβαλλοντικής διαβάθμισης με την χρήση ποικίλων τεχνικών και διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων. Τα κυριότερα αποτελέσματα που προέκυψαν φανέρωσαν μια έντονη τροποποίηση της δομής και της δυναμικής των βενθικών κοινοτήτων με την αύξηση της περιβαλλοντικής διατάραξης. Οι επιπτώσεις των ιχθυοκαλλιεργειών βρέθηκαν να περιορίζονται σε απόσταση πενήντα μέτρων από τους ιχθυοκλωβούς, οι οποίες μάλιστα ήταν εντονότερες την εποχή του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Ωστόσο, η περιβαλλοντική διατάραξη στην περιοχή μελέτης δεν θα πρέπει να αποδοθεί αποκλειστικά στην παρουσία της μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας. Φάνηκε ότι ο υδροδυναμισμός και η ιζηματομεταφορά στον κόλπο της Γέρας καθιστούν την περιοχή που εδρεύουν οι ιχθυοκλωβοί μια λεκάνη απόθεσης ρυπαρών ιζημάτων που προέρχονται από το εσωτερικό τμήμα του κόλπου και δέχονται πιέσεις από ποικίλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες κατά μήκος των ακτών του κόλπου. Η αύξηση του βαθμού της περιβαλλοντικής διατάραξης κατά μήκος της περιβαλλοντικής βαθμίδας προκάλεσε την σταδιακή αντικατάσταση των ενδημικών ειδών της Μεσογείου από τους πληθυσμούς των ειδών Βόρειας και Ατλαντο-Μεσογειακής προέλευσης, που εν γένει εμφανίζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα αλλά και προσαρμοστικότητα στις περιβαλλοντικές μεταβολές. Η προσέγγιση της χρήσης των τροφικών δικτύων και της βιογεωγραφικής προέλευσης των ειδών φάνηκε να αποτυπώνει με πολύ μεγάλη ακρίβεια τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην περιοχή μελέτης. Η μακροπανιδική λειτουργική ποικιλότητα μειώνεται με έναν έντονα γραμμικό χαρακτήρα όσο αυξάνει και αριθμός των λειτουργικά σημαντικών ειδών που εκλείπουν κατά μήκος της περιβαλλοντικής διαβάθμισης. Kατά μήκος της περιβαλλοντικής διαβάθμισης τα σπάνια είδη που στην πλειοψηφία τους ήταν είδη με μικρή ικανότητα διασποράς και ανθεκτικότητας φάνηκε να επηρεάζουν σημαντικά τα επίπεδα λειτουργικής ποικιλότητας.