Σχεδιασμός ενός δικτύου θαλασσίων αποθεμάτων βασισμένος στις αρχές του συστηματικού σχεδιασμού για την προστασία της φύσης: η περίπτωση του Αρχιπελάγους των Κυκλάδων

Abstract

Τα οικοσυστήματα της υποπαραλιακής ζώνης παρουσιάζουν μεγάλη βιοποικιλότητα και παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες στον άνθρωπο. Ωστόσο, υπόκεινται σε μεγάλες σε ανθρωπογενείς πιέσεις όπως η μόλυνση και η αλιεία. Παγκοσμίως, αυξάνεται η δημιουργία θαλασσίων αποθεμάτων, περιοχών όπου δεν επιτρέπεται η απόληψη πόρων, για την προστασία των θαλασσίων οικοσυστημάτων. Χρησιμοποιήθηκαν οπτικές μέθοδοι δειγματοληψίας σε 233 σταθμούς 26 νησιών του Αρχιπελάγους των Κυκλάδων για τη συλλογή στοιχείων που αφορούσαν: την αφθονία ειδών ιχθύων και αχινών, παρουσία ειδών ενδιαιτημάτων και ποσοστιαία κάλυψη φανερογάμων και μακροφυκών. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για: 1) τη μελέτη της δομής των ιχθυοκοινοτήτων και των σχέσεων τους με το ενδιαίτημα και την τοπογραφική πολυπλοκότητα (άρθρο 1), 2) τη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ ιχθύων, αχινών και μακροφυκών (άρθρο 2) και 3) τον καθορισμό προτεραιοτήτων για τη χωροθέτηση θαλασσίων αποθεμάτων στην περιοχή μελέτης (άρθρο3). Το είδος του υποστρώματος βρέθηκε να είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της δομής και της σύνθεσης των συναθροίσεων των ιχθύων, σε αντίθεση με την τοπογραφική πολυπλοκότητα του σκληρού υποστρώματος. Επίσης, τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης δεν υποστηρίζουν την υπόθεση της τροφικής αλυσιδωτής επίδρασης (trophic cascade),που αφορά ιχθύες-θηρευτές, αχινούς και μακρόφυκη, καθώς έλεγχος από τα ανώτερα προς τα κατώτερα τροφικά επίπεδα δε διαπιστώθηκε. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρέχουν μια βάση για την αξιολόγηση μελλοντικών αλλαγών που μπορεί να επέλθουν ως αποτέλεσμα πιθανών διαχειριστικών μέτρων, όπως η δημιουργία θαλασσίων αποθεμάτων, μέτρο το οποίο προτείνεται στο τελευταίο άρθρο. Χρησιμοποιήθηκε λογισμικό πρόγραμμα για τη χωροθέτηση περιοχών προτεραιοτήτων για την προστασία της βιοποικιλότητας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Δημιουργήθηκαν πρωτότυποι δείκτες κόστους για κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, συγκεκριμένα την αλιεία και τον τουρισμό. Τα αποτελέσματα αυτής της συστηματικής προσέγγισης συγκρίθηκαν κατόπιν, για πρώτη φορά στη Μεσόγειο, με περιοχές για προστασία προτεινόμενες από δύο μη συστηματικές προσεγγίσεις: το δίκτυο Natura 2000 και τις προτάσεις των αλιέων. Λιγοστές ήταν οι κοινές περιοχές μεταξύ των τριών προσεγγίσεων.