Κείμενα λαϊκής παράδοσης και σύγχρονης λογοτεχνίας: συγκριτική μελέτη σε νήπια

Abstract

Στην εργασία αυτή διερευνούμε την έννοια της αυτοπραγμάτωσης και την προαπαιτούμενη έννοια της ανοχής στη ματαίωση στο λαϊκό και στο «έντεχνο» παραμύθι. Για το σκοπό αυτό επιλέξαμε, μέσα από ένα μεγάλο σώμα παραμυθιών, τέσσερα παραμύθια, δύο λαϊκά και δύο «έντεχνα». Από αυτά, το ένα λαϊκό και το ένα «έντεχνο» έχουν ως βασικό θέμα την αυτοπραγμάτωση των ηρώων και τα άλλα δύο τη ματαίωση. Η έρευνα είναι ποιοτική και σε βάθος και υλοποιήθηκε σε μια ομάδα 20 νηπίων, ηλικίας 5-6 ετών. Δεδομένου ότι υπάρχει έλλειψη μελετών για το λαϊκό παραμύθι στις οποίες όμως να συνυπολογίζεται η άποψη των παιδιών, έλλειψη μελετών για το «έντεχνο» παραμύθι, καθώς και έλλειψη συγκριτικών μελετών για την αποτελεσματικότητα των δύο ειδών, θεωρούμε ότι η παρούσα εργασία είναι πρωτότυπη και χρήσιμη για κάθε ενδιαφερόμενο τόσο σε θεωρητικό όσο και σε επίπεδο παιδαγωγικής πράξης. Η μελέτη συμπεριλαμβάνει, αφενός, μια θεωρητική και, αφετέρου, μια ερευνητική προσέγγιση. Αρχικά εξετάσαμε την έννοια του παραμυθιού και στη συνέχεια τις έννοιες της αυτοπραγμάτωσης και της ματαίωσης σε θεωρητικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις σημαντικότερες παραμέτρους οι οποίες τις συναποτελούν, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται στο παραμύθι.Στη συνέχεια, η έρευνα εξελίχθηκε σε επίπεδο παιδαγωγικής πράξης σε τέσσερις συναντήσεις με τα παιδιά στο χώρο του νηπιαγωγείου με κενό μεσοδιάστημα περίπου 10 ημερών. Στις συναντήσεις αυτές περιλάβαμε οργανωμένες δραστηριότητες, με βασικά ερευνητικά εργαλεία το ιχνογράφημα και τη συνέντευξη και, τέλος, προβήκαμε στη διαδικασία της θεματικής ανάλυσης και της κατηγοριοποίησης των ιχνογραφημάτων των παιδιών ως προς την έννοια της αυτοπραγμάτωσης και ως προς την έννοια της ματαίωσης, ενώ συμπεριλάβαμε τη μεταβλητή φύλο. Συνοπτικά η έρευνα έδειξε ότι το λαϊκό παραμύθι ενεργοποίησε το μηχανισμό της ταύτισης, με αποτέλεσμα τα παιδιά, ανεξαρτήτως φύλου, να αναγνωρίσουν την αποτελεσματικότητα του βασικού ήρωα ή της βασικής ηρωίδας και να οικειοποιηθούν τα χαρακτηριστικά, τις συμπεριφορές και τις στάσεις τους, που συνοικοδομούν την έννοια της αυτοπραγμάτωσης, τόσο της εγωιστικής όσο και της αλτρουιστικής. Επιπρόσθετα, φάνηκε ότι συνέβαλε στην καλλιέργεια της προσαρμοστικής ικανότητας των παιδιών σε ανατρεπτικές καταστάσεις και τα ώθησε να εστιάσουν στη δημιουργική επίλυση των προβλημάτων με ανοχή στη ματαίωση.Το «έντεχνο» παραμύθι ενεργοποίησε μόνο το κίνητρο για εγωιστική αυτοπραγμάτωση, ενώ σε αρκετά παιδιά προκάλεσε απαισιοδοξία, παλινδρόμηση, απόσυρση, παθητικότητα και αίσθημα ανεπάρκειας, ενώ συμπαρέσυρε κάποια στην αναζήτηση της ευκολίας. Όσον αφορά στο τελικό ερώτημα, με το οποίο ζητούσαμε από τα παιδιά να δηλώσουν την προτίμησή τους σε ένα από τα τέσσερα παραμύθια που άκουσαν, τα δύο λαϊκά παραμύθια συγκέντρωσαν την προτίμηση από τη συντριπτική πλειονότητα των παιδιών με σαφή και εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση βασισμένη στην ανοχή στη ματαίωση, στην ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, στην επίτευξη στόχων και στην αυτοπραγμάτωση των ηρώων.

In this paper we explore the concept of self-actualization and the prerequisite concept of tolerance of frustration within the folk and the “literary” (which is written by an author) fairytale. For this purpose we chose, through a large body of stories, four fairytales, two folk and two “literary”. The former folk and “literary” ones deal with self-actualization of the heroes and the latter ones with frustration. The research is qualitative and in depth and it was implemented in a group of 20 infants, aged 5-6 years. Given the lack of studies on folk tale in which the views of children are included, the shortage on studies on “literary” fairytale, and a lack of comparative studies on the effectiveness of the two types, we believe that this thesis is original and useful to anyone interested in both the theoretical and operational level of pedagogy.The study includes both a theoretical and a researching approach. Initially we examined the concept of the story and secondly, the concepts of self-actualization and frustration at a theoretical level, taking into account the most important parameters which constitute them, as well as the way they appear in the fairytale. Then, the research developed at a level of pedagogical operation in four sessions with the children on the nursery premises with an interval pause of approximately 10 days. In these sessions we included organized activities, with the key research tools being sketches and interviews, and finally we proceeded with the thematic analysis and categorization of the children’s sketches towards the concept of self-actualization and the concept of frustration, while we also included the variable of gender. In summary, the survey showed that the folk tale triggered the mechanism of identification, so children of either sex recognized the effectiveness of the main hero or heroine and adopted their characteristics, behaviors and attitudes that construct the concept of, both selfish and altruistic, self-actualization.The “literary” tale triggered only the incentive for selfish self-actualization, while in many children caused pessimism, regression, withdrawal, passivity and a feeling of inadequacy, while dragged some towards search of convenience.Regarding to the final question, which asked children to indicate their preference for one of the four stories they heard the two folk tales draw the preference of the vast majority of children with clear and detailed justification based on tolerance to frustration, problem solving, goal achievement and self-actualization of the heroes.