Ανασυνθέτοντας το γυναικείο παρελθόν: αφηγήσεις γυναικών ως σύνδεσμοι μεταξύ μνήμης, προφορικής ιστορίας, μάθησης και κοινωνικής δομής και η εκπαιδευτική-διδακτική αξιοποίηση τους

Abstract

Η προτεινόμενη διδακτορική διατριβή έχει θέμα «Αφηγήσεις γυναικών ως σύνδεσμοι μεταξύ μνήμης, προφορικής ιστορίας, μάθησης και κοινωνικής δομής και η εκπαιδευτική-διδακτική αξιοποίησή τους». Σκοπό της παρούσας πρότασης, με βάση τα ανωτέρω, αποτέλεσε η συλλογή, η επεξεργασία και η ανάδειξη αφηγήσεων ζωής γυναικών που εστιάζουν στο μοναδικού ενδιαφέροντος πεδίο των θηλυκών αναπαραγωγικών δυνάμεων και των ιδεολογημάτων που τις περιβάλλουν, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες βίωσαν την εμπειρία της αναπαραγωγικής διαδικασίας: τον κοινωνικό-κοινοτικό έλεγχο που αυτή συνεπάγεται, τα κίνητρα-πεπρωμένο εκπλήρωσής της και τις συνέπειές της, τον τρόπο που αυτή επέδρασε στη συνέχεια της ζωής τους, αλλά και στις σχέσεις τους με τους συντρόφους τους, το στενό οικογενειακό τους περιβάλλον καθώς και το περιβάλλον της κοινότητας. Μέσω των συμπερασμάτων που προέκυψαν επιτεύχθηκε η αποκάλυψη της οδυνηρής κάποτε πραγματικότητας «εξωραϊσμένων» γυναικείων κόσμων, ο εμπλουτισμός της έρευνας με τη γυναικεία οπτική και εμπειρία -άρα και ο εκδημοκρατισμός της- και η συμβολή, στο μέτρο των δυνάμεων μιας διδακτορικής διατριβής, στην αποκάλυψη και ανασύνθεση του παρελθόντος των Ελληνίδων γυναικών, έως και του μέσου του εικοστού αιώνα, γεγονός που επιχειρείται, όπως προκύπτει κι από τη σχετική βιβλιογραφία, για πρώτη φορά στη χώρα μας, κι από την άποψη αυτή γίνεται προφανές πως εμπλουτίζει τις γυναικείες σπουδές ευρύτερα και τις έμφυλες πολιτισμικές σπουδές ειδικότερα. Η συγκεκριμένη γνώση, μάλιστα, κατάλληλα προσαρμοσμένη στη σχολική πραγματικότητα συνεισφέρει στην υλοποίηση του αιτήματος για την εισαγωγή της ιστορίας των γυναικών και της ιστορίας των νοοτροπιών στην ελληνική εκπαίδευση και είναι δυνατό να εμπλουτίσει το περιεχόμενο καινοτόμων διδακτικών παρεμβάσεων, αποτελώντας το αντίβαρο -κατά κάποιον τρόπο- στην τόσο διαδεδομένη γνώση που συνδέεται με τον, ηρωϊκό συνήθως, ανδρικό θάνατο στα πεδία του πολέμου, της εξουσίας και της πολιτικής, που κατακλύζει τα σχολικά εγχειρίδια όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Επιμέρους στόχους αποτέλεσαν η διερεύνηση του ιδεολογικού περιεχομένου της μητρότητας- πεπρωμένου στο πλαίσιο παραδοσιακών κοινοτήτων και άλλων λαϊκών ομάδων (folk-groups), η ανάκληση της ενήλικης θηλυκής μνήμης και εμπειρίας για τη διερεύνηση μιας «οριακής στιγμής» για τις γυναίκες, τη διακοπή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, η άντληση της βιωματικής εμπειρίας της κύησης και του τοκετού, η αποκάλυψη της πατριαρχικής «φυσιολογίας» της απώλειας των γυναικών κατά τον τοκετό και τη λοχεία και οι αδιευκρίνιστοι «σκοτεινοί» αριθμοί, η ανάδειξη της υποτιμημένης προσφοράς των πρακτικών μαμών, ως συνέχεια της «ιερής γραμμής» των αρχέγονων θεραπευτριών και η διεύρυνση της συγκρότησης έμφυλων ταυτοτήτων στη θηλυκή μνήμη και τον αφηγηματικό λόγο περί αναπαραγωγής. Για την παρούσα πρόταση έχει επιλεγεί ως ερευνητική μέθοδος οι αφηγήσεις ζωής, οι οποίες ως γνωστόν ανήκουν στη βιογραφία. Όσον αφορά τα κριτήρια επιλογής του δείγματος, προτιμήθηκαν γυναίκες στο σύνολο των συνεντεύξεων, γιατί το θέμα της μητρότητας, γύρω από το οποίο στρέφεται όλη η αναπαραγωγική διαδικασία, αφορά κυρίως αυτές, λαμβανομένης υπόψη της κοινωνικής κατάστασης που υφίσταντο και της κοινωνικής νοοτροπίας να θεωρεί και να εκχωρεί στις γυναίκες το «προνόμιο» της γέννησης και της σχετικής φροντίδας. Ως μέθοδος ανάλυσης των συνεντεύξεων χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση περιεχομένου. Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει τον εντοπισμό, την κωδικοποίηση και την κατηγοριοποίηση των βασικών θεμάτων που εμπεριέχονται στα δεδομένα της έρευνας. Η χρήση ανάλυσης περιεχομένου υπαγορεύτηκε από το ίδιο το υλικό των συνεντεύξεων, που αποτελούν απαντήσεις ή αναλύσεις κοινών ζητημάτων και έτσι βοήθησε στην ευκολότερη κατηγοριοποίησή του. Λέξεις κλειδιά: λαϊκός πολιτισμός, λαογραφία, μητρότητα, λαϊκή θεραπευτική, γυναίκες, μαμές, εκτρώσεις, τοκετός, ταυτότητες γυναικών, βιογραφική μέθοδος, αφηγήσεις ζωής, ανάλυση περιεχομένου.

Abstract The subject of the suggested dissertation is “Narratives of women as a link between memory, oral history, learning and social structure”. The purpose of this proposal was the collection, processing and the emergence of women's narratives about their lives focusing on the unique and very interesting field of female reproductive powers and ideologies surrounding them and the way in which women experienced the reproductive process, the social and community control that this entails, the fulfillment of destiny and its consequences, the way this impacted later life, but also in their relations with their partners, their immediate family and the community environment. Through the resulting findings the dissertation achieved to reveal the sometimes, painful reality of women's worlds, the enrichment of research on women's perspective and experience and thus the democratization of the contribution at the extent possible through a dissertation on the revelation and reconstruction of the past of Greek women, up to the middle of the twentieth century, which is attempted, as indicated by the literature, for the first time in our country, and in this respect it is obvious that it enriches women's studies and gender cultural studies in particular. This knowledge, in fact, suitably adapted to school life, contributes to the request for the introduction of women’s history and the history of mentalities in Greek education and it is possible to enrich the content of innovative teaching interventions, providing counterweight - somehow – to the so prevalent knowledge associated with the often heroic, male death in the fields of war, power and politics, which overwhelms the textbooks of all educational levels. Specific Objectives were the investigation of the ideological content of motherhood which is a destiny in traditional communities and other popular groups (folk-groups), the recall of adult female memory and experience for the investigation of a “threshold moment” for women, the interruption of an unwanted pregnancy, the raising of the personal experience of pregnancy and childbirth, the disclosure of the patriarchic “normal” loss of women during childbirth and the puerperium and the unclear “dark” numbers, the emergence of undervalued offer of midwives, as the continuity of the "sacred line" of the primordial therapists and the exwasploring the establishment of gender identities in female memory and narratives on reproduction: from the study of the community to the study of female beings in the community. For the present proposal the use of narratives of life, which is known to belong in the biography section has been selected as a research method. Regarding the selection of the sample, women were preferred in the majority of the interviews because the subject of motherhood, around which revolves the whole reproductive process, concerns mainly them taking into account the social situation that existed and the social mentality regarding and granting women the "privilege" of birth and relative care. As a method of analysis of the interviews were used content analysis. This method involves identifying, coding and categorizing the main issues involved in the data. Using content analysis was dictated by the material itself of the interviews, which are responses or analyzes common issues and thus assisted in easier categorization. Keywords: popular culture, folklore, motherhood, folk healing, women, midwives, abortion, childbirth, women's identities, biographical method, life stories, content analysis.