"Τρέλλα" και "Αρρώστια": αντιλήψεις και πρακτικές των οπαδών αθλητικών συλλόγων στην Ελλάδα

Abstract

Στη διατριβή μου επιδιώκω να διερευνήσω πώς συγκροτούνται οι κοινότητες των οπαδών αθλητικών συλλόγων στον αστικό ελλαδικό χώρο. Για το σκοπό αυτό εξετάζω τις πρακτικές των οπαδών μέσα και έξω από το γήπεδο ως διαδικασίες που οριοθετούν την κοινότητά τους ως σύνολο, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην εσωτερική της διάρθρωση σε επιμέρους κατηγορίες. Η έρευνά μου επικεντρώνεται στην ερμηνευτική προσέγγιση των συμβολικών όψεων της αθλητικής τελετουργίας, που αποτελεί το κορυφαίο επικοινωνιακό γεγονός που βιώνουν τα μέλη της κοινότητας. Βασικό αναλυτικό εργαλείο αυτής της προσέγγισης αποτελεί η έννοια της τελεστικότητας [performativity], που αποδίδει το μέτρο των συλλογικών και εξατομικευμένων εκδηλώσεων των οπαδών που νοηματοδοτούν την τελετουργία. Κύριο αντικείμενο διαπραγμάτευσης των επιτελεστικών πρακτικών είναι ο ανδρισμός των οπαδών, που προβάλλεται ως αξία που συναρτάτε με διάφορους τρόπους με την ιδιότητα του οπαδού. Κατά συνέπεια, οι αξιακοί και συμπεριφορικοί κώδικες των οπαδών οργανώνονται με βάση συγκεκριμένες αντιλήψεις για τον ανδρισμό. Από τα δεδομένα που συνέλλεξα στο ερευνητικό πεδίο κατέληξα στα ακόλουθα συμπεράσματα: Πρώτον, οι αντιλήψεις των οπαδών για τον ανδρισμό συναρτώνται με μια συγκεκριμένη ταξική προέλευση. Ειδικότερα, οι οπαδοί προέρχονται κυρίως από τις υποβαθμισμένες «λαϊκές» συνοικίες των αστικών κέντρων, έχουν ανάλογη εργασιακή απασχόληση και περιορισμένη δυνατότητα παρέμβασης στα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα. Δεύτερον, οι αντιλήψεις των οπαδών για τον ανδρισμό στο πλαίσιο της κοινότητας των οπαδών δεν είναι ενιαίες. Οι διαφορές εντοπίζονται στις πρακτικές που υιοθετούν οι οπαδοί στο γήπεδο και τις εξωγηπεδικές τους δραστηριότητες. Με βάση αυτές τις πρακτικές, συγκροτούνται δύο ειδικές κατηγορίες φανατικών οπαδών, οι «άρρωστοι» και οι «θυράδες» ή «τρελοί». Οι πρώτοι συμμετέχουν συστηματικά στα επικοινωνιακά δίκτυα που συγκροτούνται τόσο μέσα στο γήπεδο, όσο και σε χώρους συνάθροισης έξω απ’ αυτό, ενώ παράλληλα βιώνουν με εμφατικό τρόπο την αίσθηση της συμμετοχής τους σε μια κοινότητα που διαθέτει μια ιδιαίτερη προφορική παράδοση, συγκεκριμένους λεκτικούς κώδικες και συλλογική τιμή. Οι δεύτεροι συγκροτούν μια κατηγορία οπαδών που οροθετείται σαφώς απέναντι στο σύνολο της κοινότητας και χαρακτηρίζεται από μια αυτόνομη και αυστηρή εσωτερική ιεραρχική δομή. Η μια αυτόνομη και αυστηρή εσωτερική ιεραρχική δομή. Η διαπραγμάτευση των θέσεων που προσδίδουν κύρος και εξουσία στο πλαίσιο αυτής της δομής, αποτελεί το αντικείμενο των πρακτικών που υιοθετούν οι συγκεκριμένοι οπαδοί μέσα και έξω από το γήπεδο, σύμφωνα με μια αντίληψη του ανδρισμού που υπερβαίνει τις δεδομένες κοινωνικές συμβάσεις, ενώ συχνά αντιστρατεύεται και την κοινοτική συλλογικότητα προς όφελος της ατομικής τιμής.