Έμφυλες ταυτότητες στο περιθώριο: η περίπτωση της Καλκάντζας

Abstract

Στόχος της διατριβής αυτής είναι αφενός μεν να διερευνήσει τους τρόπους κατασκευής έμφυλων ταυτοτήτων, αφετέρου δε να αναδείξει τρόπους με τους οποίους το «φύλο» συνιστά μεταφορά για να εκφραστούν οι απόψεις των υποκειμένων για τη ζωή τους σε μια περιοχή με έντονες εθνοτικές διαφορές και διακρίσεις. Καταγράφονται καθημερινές και τελετουργικές πρακτικές γύρω από τον άξονα των έμφυλων και «εθνοτικών» σχέσεων. Η Καλκάντζα είναι ένας οικισμός (μαχαλάς) στο νομό Ροδόπης (Θράκη), πολύ κοντά στην Κομοτηνή. Κατοικείται από μουσουλμάνους και μουσουλμάνες, που όμως θεωρούνται ως μία από τις πλέον «περιθωριοποιημένες» ομάδες της «μουσουλμανικής μειονότητας» στην περιοχή, τόσο από τους «μουσουλμάνους» όσο και από τους «χριστιανούς». Η έρευνα διεξήχθη μεταξύ Οκτωβρίου 1998 και Ιουνίου 2000. Ακολουθήθηκε η ερευνητική μέθοδος της συμμετοχικής παρατήρησης, η μακροχρόνια παραμονή στο πεδίο και η έρευνα αρχείων. Μερικά συμπεράσματα: (α) η υψηλή συχνότητα διάλυσης γάμων με πρωτοβουλία των γυναικών (khul) σχετίζεται μάλλον με τις συνθήκες υπαγωγής του μαχαλά. (β) Το γλέντι του γάμου (düğün) συνιστά μεταξύ άλλων τρόπο υπέρβασης των συνθηκών αυτών. (γ) Η «απαγωγή του κοριτσιού» (kız kaçırma) με σκοπό το γάμο συνιστά μεταξύ άλλων μια πρακτική επιτέλεσης του ανδρισμού σε συνθήκες πολλαπλής υπαγωγής. (δ) Πεδίο διαπραγμάτευσης αυτών των συνθηκών συνιστούν και οι επιτελέσεις «παραδοσιακών ανεκδότων» (fikralar) στα πλαίσια της ανδρικής παρέας. (ε) Τα «νεύρα» και οι «καβγάδες» συνιστούν ένα ιδίωμα ανταπόκρισης κυρίως των γυναικών στις πολλαπλές συνθήκες υπαγωγής τους.