Η έμμισθη οικιακή εργασία ως διαπολιτισμική σχέση: η περίπτωση των φιλιππινέζων οικιακών βοηθών

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται στη διερεύνηση της διαπολιτισμικής σχέσης μετταξύ Φιλιππινέζων οικιακών βοηθών και Ελληνίδων εργοδοτριών στη σύγχρονη Αθήνα. Συγκεκριμένα, προσεγγίζει την εργασία ως σχέση που οργανώνεται μέσα από αντιλήψεις πολιτισμικά τοποθετημένες που φέρουν συγκροτησιακό χαρακτήρα. Την διαμόρφωση της σχέσης εξετάζει αρχικά μέσα από το πρίσμα της θρησκείας με έμφαση σε μία φιλιππινέζικη εκδοχή του προτεσταντισμού, αυτή της εκκλησίας Iglesia ni Cristo. Στο θρησκευτικό πλαίσιο κυρίαρχη έννοια είναι αυτή της obediance (υπακοής) που συνιστά αξία τόσο σε επίπεδο επίσημης εκκλησίας όσο και πιστών (με διαφορετικές εννοιολογήσεις της από τα δύο μέλη) και οι κυρίαρχες πρακτικές της σιωπής και του κλάματος μέσα από τις οποίες προβάλλον στιγμές διαμόρφωσης ενός χώρου αυτονομίας των πιστών στο αυστηρό πουριτανικό πλαίσιο της εκκλησίας. Συνολικά, όμως, στην Iglesia ni Cristo εμφανίζεται μία τάση διαμόρφωσης περισσότερων μοντέλων για την οικιακή εργασία, παρά μοντέλων της οικιακής εργασίας μέσα από επιλογές διαχείρισης της εργασιακής σχέσης από τις πιστές οικιακές βοηθούς, συμβατές με το ευρύτερο προτεσταντικό ήθος της εκκλησίας. Το ζήτημα της διαπολιτισμικής σχέσης Φιλιππιν'έζων οικιακών βοηθών και Ελληνίδων εργοδοτριών μελετάται, στη συνέχεια, ενδελεχώς στο πλαίσιο του ελληνικού οικιακού χώρου μέσα από διαφορετικούς λόγους των μελών της σχέσης για τα καθήκοντα που συνιστούν το περιεχόμενο της οικιακής εργασίας και μέσα από την διαφορετική εννοιαλόγηση οικονομικών ζητημάτων που σχετίζονται με αυτήν. Επίσης έμφαση δίνεται στις πρακτικές των υποκειμένων στον οικιακό χώρο, στην κίνηση του σώματος στο εσωτερικό του και στον προσανατολισμό του βλέμματος μέσα από τον οποίο διαφαίνονται δύο διακριτές αντιλήψεις για τη σχέση. Ακολούθως, εντοπίζονται και παρουσιάζονται δύο κυρίαρχες μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να περιγραφεί η σχέση της οικιακής βοηθού με την εργοδότρια, η μεταφορά του φαγητού και του χώρου. Μέσα, τέλος, από τις εννοιολογήσεις της σχέσης με όρους φροντίδας ή careαπό την πλευρά των Φιλιππινέζων γυναικών και με συγγενειακούς όρους από την πλευρά των Ελληνίδων γυναικών προβάλλουν δύο συνολικά διαφορετικοί και αδύμπτωτοι τρόποι σχετίζεσθαι οικιακής βοηθού και εργοδότριας στο πλαίσιο του ελληνικού οικιακού χώρου. Το τοπίο της πολιτισμικής ασυννενοησίας συμπληρώνεται από πρακτικές των Φιλιππινέζων ματαωαστριών, όπως η σιωπηλή τους αποχώρηση από το σπίτι, με τις οποίες θέτουν ένα τέλος στην σχέση με τους δικούς τους πολιττισμικούς όρους ακατανότητους σε μαγάλο βαθμό από τις Ελληνίδες γυναίκες. Συνολικά, η σχ'εση Φιλιππινέζων οικιακών βοηθών και Ελληνίδων εργοδοτριών στην Αθήνα προκύπτει ως μια σχέση ασύμπτωτων μονολόγων, όπου τα υποκείμενα διαχειρίζονται τα πολλαπλά ζητήματα της εργασιακής συνθήκης με πολιτισμικά διακριτούς και μάλλον ασύμβατους τρόπους διαμορφώνοντας μόνο κάποιες στιγμές συνάντησης και επικοινωνίας μεταξύ τους.