Φύλο, εθνική ταυτότητα και λογοτεχνία: όψεις της διάδρασης του κοινωνικού και κειμενικού στην ελληνική πεζογραφία, τέλη δεκάτου ενάτου-αρχές εικοστού αιώνα

Abstract

Η έρευνά μου με θέμα «Φύλο, εθνική ταυτότητα και λογοτεχνία: Όψεις της διάδρασης του κοινωνικού και κειμενικού στην ελληνική πεζογραφία, τέλη 19ου-αρχές 20ου αιώνα» έχει στόχο να εξετάσει, κατά πρώτο λόγο, τη δημιουργία και τις νομιμοποιήσεις του έθνους μέσα από την πρωτότυπη πεζογραφική παραγωγή του φθίνοντος δέκατου ένατου και του αρχόμενου εικοστού αιώνα, και να προσεγγίσει κατά δεύτερο λόγο, στο πεδίο της συνάρθρωσης εθνικών και έμφυλων λόγων, ζητήματα που αφορούν τη δόμηση της ανδρικής και γυναικείας εθνικής ταυτότητας, όπως αναδύεται στα κείμενα της περιόδου. Επιχειρείται η διερεύνηση της αλληλενέργειας του κοινωνικού και του κειμενικού, στη βάση της συσχέτισης του ερευνητικού τριγώνου, φύλο-εθνική ταυτότητα-λογοτεχνία, ούτως ώστε αναλυτικές κατηγορίες που αξιοποιούνται συνήθως μεμονωμένα, να μελετηθούν στην αλληλεπίδρασή τους και να αναδειχθούν νέες όψεις του λογοτεχνικού φαινομένου και του επισκοπούμενου ιστορικού πλαισίου. Η διαδραστική συγκρότηση του κοινωνικού και κειμενικού πεδίου στον λογοτεχνικό παρονομαστή, διατρέχει συνεπώς ως βασικός δομικός άξονας την έρευνα ώστε να εξεταστούν οι εθνικές και λογοτεχνικές αφηγήσεις ως αμοιβαία παραγωγικοί λόγοι. Παράλληλα εξετάζεται το πώς τα υποκείμενα εθνικοποιούνται με έμφυλους όρους ή/και εμφυλοποιούνται με εθνικούς και πώς αυτό αναπαρίσταται ή κατασκευάζεται εκ νέου μέσα από τη λογοτεχνία. Την παρούσα μελέτη δεν απασχολούν μόνο οι πολιτικές, κοινωνικές και θεσμικές διαστάσεις του λογοτεχνικού γεγονότος που το εγγράφουν μέσα στην ιστορική διαδικασία αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η τελευταία παράγεται, αναδιατάσσεται και εγγράφεται μέσα στη συντακτική και σημασιολογική οργάνωση του λογοτεχνικού κειμένου. Ο εκπαραδειγματισμός των θεωρητικών προκείμενων και των μεθοδολογικών προϋποθέσεων που παρατίθενται στο πρώτο μέρος, εφαρμόζεται και ελέγχεται σε μελέτες περιπτώσεων μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα που παρουσιάζονται στο δεύτερο μέρος της διατριβής. Σκοπός αυτής της αντίστιξης, είναι η ανασύσταση του τρόπου με τον οποίο η ιστορία εγγράφεται στην μυθοπλασία και η πληρέστερη ερμηνεία του λογοτεχνικού πεδίου, αναφορικά με την εμπεδωτική ή προδοτική του στάση απέναντι στα κυρίαρχα ιδεολογικοπολιτικά του συμφραζόμενα. Εκτός όμως από τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα, τα ερευνητικά ζητήματα προβληματοποιούνται και συσχετίζονται και με τον ευρύτερο δημοσιογραφικό και κριτικό λόγο των συγγραφέων, ο οποίος επίσης αποτελεί μεγάλο μέρος του πρωτογενούς υλικού.

My dissertation "Gender, national identity and literature: Aspects of interaction between the textual and the social in Greek fiction in the late 19th-early 20th century" examines on the one hand the modes of construction and legitimisation of the nation through the original literary production of the time in reference and the active participation on the other hand of literature representations in the articulation of male and female national identities. I explore the ways nationalism produces normative ideas about gender and sexuality and the ways these are reproduced and intersect in literary texts. Νational identity, gender and literature, analytical categories that are usually studied individually, are approached as a basis research triangle in correlation and are revisited in their intersections through the examination of the synergy of the textual and the social, in order to shed light on new sides of the literature text and the historical period in scope. Apart from approaching the ability of literature to function as a signifier of national identity or heritage, both national and literature narratives are seen as mutually constituted discursive and representational practices. The other basic purpose of the research is to identify the ways gender and national representations in literature interplay between one another. To what extent does the interrelation between gender and national identities, built by the discursive and rhetorical functions of the literary text, reproduces or challenges the gender hierarchy of the specific historical context? Consequently, the focus of the thesis is both on the institutional, political and social aspects of the literature and their historical relations to the discursive production and articulation of national and gender identities, through which the literary text is embedded in the historical procedure as the latter is reinvented and produced by the first. The theoretical analysis of the first part works as a tool to investigate certain fiction works of the second part, in order to comprehend the complex and parodoxical quality of fictional discourse, to affirm or undermine the power relations of the given conceptual framework. Besides literary texts, the research questions are approached by the journalistic and general critic work of the writers too, which constitutes an essential part of the primal research material.