Η επίδραση των απειλών διεθνούς ασφάλειας στον τουρισμό

Abstract

Η μελέτη αυτή έχει στόχο να συνδέσει το ζήτημα της ασφάλειας με το φαινόμενο του τουρισμού και να διερευνήσει θεωρητικά και εμπειρικά αν οι πολιτικό-στρατιωτικές, οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές ή ασύμμετρες κρίσεις επηρεάζουν την επιλογή τουριστικού προορισμού. Στο πρώτο μέρος που είναι θεωρητικό εξετάζεται ολιστικά η σύγχρονη, πολύπλοκη και ανθρωποκεντρική έννοια της ασφάλειας όπως έχει προσδιοριστεί στο μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον. Τονίζεται ότι οι σύγχρονοι κίνδυνοι δεν αφορούν μόνο πολιτικό-στρατιωτικά γεγονότα αλλά περιλαμβάνουν ασύμμετρες απειλές τρομοκρατικών οργανώσεων, γεωφυσικές ή περιβαλλοντικές καταστροφές, οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις. Στη συνέχεια εξετάζεται το φαινόμενο του τουρισμού με βαθιές οικονομικές, κοινωνικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο τοπικό, εθνικό και διεθνές περιβάλλον. Σε τρίτο στάδιο παρουσιάζεται μια εικόνα εξάρτησης του τουρισμού από τις παραδοσιακές και σύγχρονες κρίσεις ασφάλειας. Τονίζεται ότι οι ένοπλες συγκρούσεις, τα τρομοκρατικά χτυπήματα, οι θανατηφόρες ασθένειες, οι περιβαλλοντικές καταστροφές αλλά και οι οικονομικές κρίσεις επηρεάζουν αρνητικά την τουριστική δραστηριότητα. Επίσης επισημαίνεται ο καθοριστικός ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στη διαμόρφωση των απόψεων για την επικινδυνότητα των απειλών. Το θεωρητικό μέρος κλείνει με επικέντρωση στο χώρο της Μεσογείου που παραδοσιακά αποτελεί τον σημαντικότερο τουριστικό προορισμό. Η εργασία υιοθετεί την υπόθεση ότι, παρά τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές διαφορές που παρουσιάζουν μεταξύ τους οι μεσογειακές χώρες, τα βασικά χαρακτηριστικά του τουρισμού στις χώρες αυτές παρουσιάζουν σχετική ομοιογένεια. Αυτό επιτρέπει την διερεύνηση της επίδρασης της ασφάλειας στον τουρισμό μέσα από μελέτες περίπτωσης. Στην παρούσα εργασία επιλέχθηκε, ως μελέτη περίπτωσης, το νησί της Ρόδου, ένα νησί του οποίου η οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό και κλυδωνίζεται σοβαρά όταν ο τουρισμός απειλείται. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας εκπονείται μια εμπειρική έρευνα που κινείται σε τρεις άξονες: (α) εξετάζει τις απόψεις και τις αντιλήψεις τουριστών που περνούν τις διακοπές τους στο νησί της Ρόδου, για τη διασύνδεση της ασφάλειας με την απόφασή τους να επιλέξουν τουριστικό προορισμό, (β) προσεγγίζει Έλληνες που απασχολούνται σε ξενοδοχεία του νησιού ανιχνεύοντας τις δικές τους απόψεις και (γ) διερευνά τις απόψεις ειδικών σε θέματα ασφάλειας και τουρισμού. Στόχος της πολύ-μεθοδικής έρευνας είναι να διερευνήσει, από τρεις διαφορετικές οπτικές, αν και σε ποιο βαθμό τα προβλήματα ασφάλειας γενικά και εξειδικευμένα κατά επί μέρους 45 συνιστώσες, επηρεάζουν την απόφαση των τουριστών στην επιλογή τουριστικού προορισμού και με ποιο τρόπο ιεραρχούν τους κινδύνους. Τα συμπεράσματα της έρευνας δείχνουν ότι οι συνθήκες ασφάλειας και η ενημέρωση γύρω από αυτές επηρεάζουν την απόφαση για ταξίδι, άρα και την τουριστική ζήτηση ενός προορισμού. Η ιεράρχηση των κινδύνων είναι σαφής και σε γενικές γραμμές οι απόψεις των τριών ομάδων-στόχων συγκλίνουν στο ότι ο πόλεμος και οι ασύμμετρες απειλές βρίσκονται στην πρώτη και τη δεύτερη θέση όσον αφορά την επίδρασή τους στην τουριστική ζήτηση, με τις επιδημίες στην τρίτη θέση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι οι επαναλαμβανόμενες και οι μόνιμες απειλές, ακόμα και αν μεμονωμένα δεν είναι σοβαρές, επηρεάζουν την τουριστική ζήτηση, σε αντίθεση με αυτές που συμβαίνουν μια φορά οι οποίες δημιουργούν μεν μεγάλη αναστάτωση στην τουριστική ζήτηση αλλά για σχετικά μικρά διαστήματα, που δεν διαρκούν περισσότερο από ένα έτος. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά διαμορφώνεται ένα πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο η εκτίμηση της ασφάλειας ως προσδιοριστικού παράγοντα της τουριστικής ζήτησης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τόσο την ένταση της απειλής όσο και τη συχνότητα εμφάνισης των φαινομένων. Η εργασία κλείνει με την πρόταση ότι οι υπεύθυνοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα θέματα ασφάλειας και να δραστηριοποιούνται με ετοιμότητα, ευελιξία, σωστή πληροφόρηση, συνεργασία για τη σωστή διαχείριση των σύγχρονων πολιτικών, περιβαλλοντικών, οικονομικό-κοινωνικών και ασύμμετρων κρίσεων.