Η φωνολογική λέξη στην ελληνική και η σύγκρισή της με την αραβική: πορίσματα και εφαρμογές

Abstract

Περίληψη διατριβής Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει το ενδιαφέρον της στο προσωδιακό συστατικό της φωνολογικής λέξης. Ειδικότερα, στοχεύει στην ανάδειξη της πολυδιάστατης φύσης της φωνολογικής λέξης, η οποία (α) λειτουργεί ως πεδίο εφαρμογής του κύριου τόνου και διαφόρων φωνολογικών κανόνων, (β) αποτελεί προσωδιακό συστατικό που μετέχει στην αλληλεπίδραση μεταξύ φωνολογίας και μορφοσύνταξης, εφόσον ενσωματώνει μη φωνολογικές έννοιες. Η συγκεκριμένη διατριβή κινείται στο πλαίσιο της Προσωδιακής Φωνολογίας και της Θεωρίας του Βέλτιστου και οι γλώσσες που εξετάζονται είναι η Ελληνική και η Αραβική. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτή τη μελέτη προσφέρεται μια εκτενής μελέτης των μορφοσυντακτικών δομών της Ελληνικής (κλίση, παραγωγή, σύνθεση, κλιτικά) που οργανώνονται στο επίπεδο της φωνολογικής λέξης και η σύγκρισή της με ανάλογες δομές που προέρχονται από μία τυπολογικά διαφορετική γλώσσα, όπως η Αραβική. Παράλληλα, γίνεται μια διεξοδική περιγραφή και ταξινόμηση των φωνολογικών φαινομένων που λαμβάνουν χώρα στο πεδίο της φωνολογικής λέξης. Όσον αφορά την εξέταση των ελληνικών δεδομένων υποστηρίζονται τα εξής: (α) αναγκαιότητα ύπαρξης ενός διευρυμένου φωνολογικού συστατικού, της επαναδρομικής φωνολογικής λέξης, (β) ισομορφία φωνολογίας-μορφοσύνταξης σε επαναδρομικού τύπου δομές (προθήματα, σύνθετα), η οποία ενισχύεται και από τα κλιτικά, (γ) συνύπαρξη αρχαϊκού-δημοτικού επιπέδου στη φωνολογία που αντανακλάται: (i) στις λέξεις με παραγωγικά/ κλιτικά επιθήματα, (ii) στις παράγωγες λέξεις με προθήματα· νέες δομές (π.χ. πολυλεκτικά σύνθετα) δεν επιβαρύνονται με αυτό το δίπτυχο, (δ) προσωδιακή ασυμμετρία μεταξύ προθημάτων και επιθημάτων. Σε σχέση με τα δεδομένα που προέρχονται από την Αραβική διαπιστώθηκε η έλλειψη επαναδρομικής φωνολογικής λέξης που παραπέμπει στην έλλειψη επαναδρομής και στη μορφοσυντακτική δομή. Αυτή η διαφορά σχετίζεται με το είδος της μορφοσυντακτικής πληροφορίας στο οποίο έχει πρόσβαση η φωνολογία. Πέρα από τις αναμενόμενες αποκλίσεις μεταξύ των δύο γλωσσών, εντοπίστηκαν ωστόσο και φωνολογικές αναλογίες, όπως (α) κοινές φωνολογικές διαδικασίες στα όρια μορφημάτων και λέξεων και (β) ομοιότητες στην προσωδιακή οργάνωση των εγκλιτικών, των συνθέτων και του συμπλέγματος [άρθρο+ουσιαστικό]. Στο τελευταίο μέρος αυτής της διατριβής επιχειρείται μια πρώτη προσπάθεια σύνδεσης των θεωρητικών πορισμάτων που προκύπτουν από την αντιπαραβολική μελέτη των συστημάτων Ελληνικής και Αραβικής στην εκμάθηση/ διδασκαλία της Αραβικής ως ξένης γλώσσας από ελληνόφωνους. Για το λόγο αυτό, παρατίθενται κάποιες διδακτικές προτάσεις με σκοπό την αξιοποίηση της φωνολογικής λέξης στην προσέγγιση των διάφορων φωνολογικών φαινομένων που ενεργοποιούνται στο πεδίο της.