Μειονότητες των νοτίων Βαλκανίων και ο ρόλος τους στη μεταψυχροπολεμική Ευρώπη: μορφές ετερότητας σε θέσεις και σχέσεις εξουσίας

Abstract

Στην εισαγωγή επιχειρείται η προσέγγιση των βασικών εννοιών που αποτελούν αντικείμενο της έρευνας. Η αναφορά στη διαχρονική προσπάθεια εύρεσης ενός αποδεκτού διεθνώς νομικού ορισμού για την έννοια της μειονότητας και η παράθεση ενός είδους τυπολογίας, βοηθά στην προσπάθεια κατανόησης της έννοιας και της σημασίας της. Το φαινόμενο της μετανάστευσης και οι κατηγοριοποιήσεις των μεταναστών και των προσφύγων, δίδουν μια ευρύτερη προσέγγιση των πληθυσμιακών μορφών ετερότητας, η θέση των οποίων προκύπτει από τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο έθνος και το κράτος. Στο πρώτο μέρος επιχειρείται μια προσπάθεια διαχρονικής προσέγγισης των κρατικών μειονοτικών πολιτικών στα Βαλκάνια. Ο διαχωρισμός των περιόδων κρίνεται χρήσιμος για την κατανόηση της εξελικτικής διαδικασίας και την προσέγγιση της μελλοντικής προοπτικής. Η παράθεση του γενικού πλαισίου της μεταψυχροπολεμικής εποχής αποσκοπεί στο να διατυπωθούν βασικοί παράγοντες που θα επηρεάσουν καταλυτικά τις πολιτικές επιλογές του παρόντος και του μέλλοντος. Άρα, λαμβανομένης υπόψη της συγκεκριμένης ενότητας, μπορούν να κατανοηθούν και να αναπτυχθούν καλύτερα τα ζητήτα που αποτελούν το αντικείμενο μελέτης των δύο επόμενων μερών. Στο δεύτερο μέρος αναλύονται τρεις συγκεκριμένες βαλκανικές περιπτώσεις, που αποτελούν τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα για την εξέλιξη που μπορεί να λάβει η συνύπαρξη πληθυσμιακών ετεροτήτων σε μια ιδιαίτερη περιοχή, όπως αυτή των Βαλκανίων. Ο εθνικισμός, η παραβίαση των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων, η διεθνοτική σύγκρουση, η ανατροπή των σχέσεων εξουσίας και η διεθνής παρέμβαση, επέφεραν τελικά μια νέα πραγματικότητα, όπου η δημιουργία σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών δεν είναι απλά ένας στόχος, αλλά η προϋπόθεση για την ειρήνη και την ασφάλεια (τοπικά και περιφερειακά). Με άλλα λόγια, πρόκειται για τρεις περιπτώσεις με πολλά κοινά αλλά και αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά, τα οποία τις μετατρέπουν σε υποδείγματα σχετικά με το εφικτό ή μη της διεθνικής συνεννόησης στα Βαλκάνια, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόοδο τους και την ευρωπαϊκή τους προοπτική. Μετά τη συγκεκριμένη ανάλυση, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ολόκληρη η περιοχή πέρασε στη «μεταπολίτευση» της και αναζητά πλέον είτε την είσοδο στην ΕΕ, είτε την ισχυροποίηση εντός των κόλπων της. Επομένως, στο τρίτο μέρος επιχειρείται η προσέγγιση του σύγχρονου καθεστώτος της προστασίας των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων στα νότια Βαλκάνια. Με βάση τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις (για την εύρεση των οποίων χρησιμοποιούνται, εκθέσεις διεθνών οργανισμών, αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ.α.) ως προς το βαθμό εναρμόνισης με τα διεθνή πρότυπα, εντοπίζονται τα τρέχοντα προβλήματα, οι συνέπειες τους και η μελλοντική προοπτική.