Μελέτη της βιοποικιλότητας σε αγροοικοσυστήματα της δυτικής Ελλάδας και νησιών του ανατολικού Αιγαίου

Abstract

Τα στοιχεία που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια σε σχέση με τη βιοποικιλότητα που στηρίζουν οι γεωργικές καλλιέργειες, δημιουργούν την ανάγκη επανεξέτασης της οικολογικής αξίας των αγροοικοσυστημάτων. Σκοπός λοιπόν της παρούσας μελέτης ήταν η καταγραφή της βιοποικιλότητας χαρακτηριστικών αγροοικοσυστημάτων της χώρας μας, σε σύγκριση με τα γειτονικά τους φυσικά οικοσυστήματα, και η προσπάθεια αξιολόγησης των αποτελεσμάτων στο ευρύτερο πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης της βιοποικιλότητας. Τα αγροοικοσυστήματα που επιλέχθηκαν για τη μελέτη ήταν οι ελαιώνες της Λέσβου, τα εσπεριδοειδή της Χίου και τα αμπέλια της Σάμου. Kαλλιέργειες με ελιές και εσπεριδοειδή μελετήθηκαν επίσης στην περιοχή της Άρτας, όπου προστέθηκε και το αγροοικοσύστημα του ακτινιδιώνα. Σε κάθε μία από τις περιοχές, τα αγροοικοσυστήματα μελετήθηκαν σε σύγκριση με τα κυρίαρχα- και γειτονικά τους όπου αυτό ήταν δυνατό- φυσικά οικοσυστήματα (φρύγανα ή μακκία, πευκοδάση). Επιλέχθηκαν τρεις ταξινομικές ομάδες για να υπολογιστεί η βιοποικιλότητα των περιοχών μελέτης: χλωρίδα, ορνιθοπανίδα και μαλακοπανίδα.Τα αγροοικοσυστήματα που μελετήθηκαν, με την εξαίρεση ίσως του ακτινιδιώνα, στηρίζουν υψηλά επίπεδα βιοποικιλότητας, είτε για όλες τις ομάδες που εξετάστηκαν είτε για μια απ’ αυτές, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ή για μια συγκεκριμένη περίοδο. Όσον αφορά στη σημασία των αγροοικοσυστημάτων για την ορνιθοπανίδα, παρατηρήθηκε σαφής προτίμηση των πουλιών για τους ελαιώνες της Λέσβου κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Πολλά είδη πουλιών φάνηκε να προτιμούν αποκλειστικά τα εσπεριδοειδή την άνοιξη, ενώ τα αμπέλια έχουν ιδιαίτερη σημασία κατά τη διάρκεια της φθινοπωρινής μετανάστευσης των πουλιών. Ο αριθμός των πουλιών που καταγράφηκαν στους ακτινιδιώνες το χειμώνα δε διαφέρει πολύ από τα γειτονικά τους φυσικά οικοσυστήματα.Συμπεραίνουμε λοιπόν οτι τα αγροοικοσυστήματα έχουν ιδιαίτερη οικολογική αξία, λόγω της υψηλής βιοποικιλότητας που στηρίζουν και της σπουδαιότητάς τους για την ορνιθοπανίδα. Σημαντικό είναι να αναθεωρήσουμε τη μέχρι τώρα αντίληψή μας για τις αρνητικές συνέπειες της γεωργίας και να εντάξουμε τη διατήρηση και προστασία των αγροοικοσυστημάτων στο γενικότερο πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος στη χώρα μας.

Recent evidence regarding biodiversity in agricultural crops, has led to a need for reviewing the ecological value of agroecosystems. The aim of the present study was to assess the biodiversity of typical Greek agroecosystems, in comparison to their neighboring natural ecosystems, and to evaluate the results with respect to environmental protection and conservation.The agroecosystems selected for the study were olive groves in Lesvos, orange groves in Chios and vineyards in Samos. Olive, orange, as well as kiwi groves, were also studied in the area of Arta. In each of the areas, agroecosystems were studied in comparison to the most extensive, and neighboring where possible, natural ecosystems of the area (phrygana, maquis or pine forests). Three taxonomic groups were selected so as to assess the biodiversity of the study areas: flora, avifauna and malacofauna.The agroecosystems studied, perhaps with the exception of kiwi groves, support high diversity levels, either for all groups studied or just for one of them, during the whole year or for a specific season. As far as it concerns the importance of agroecosystems for avifauna, there was a clear preference of birds for Lesvos’ olive groves during winter. Many species of birds were found to exclusively prefer orange groves in spring, while vineyards seem to be especially important during the autumn migration. The number of birds recorded in kiwi groves in winter is very close to the one recorded in the natural ecosystems of the area.We, therefore, conclude that agroecosystems have a special ecological value, due to the high diversity they support and their importance for avifauna. It is thus important to reconsider our views regarding potential negative aspects of agriculture and try to include agroecosystem conservation in the general context of environmental protection in our country.