Θεωρία του βιώσιμου προτύπου δημόσιας πολιτικής: η περίπτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής

Abstract

Στην παρούσα διατριβή επιχειρείται μια πρώτη προσέγγιση για την κατασκευή ενός αυστηρού οντολογικού-λειτουργικού ορισμού της πολιτικής, που θα ενσωματώνει, μέσα στην ίδια την υπόστασή της παράγοντες που συνήθως εκλαμβάνονται ως "εξωγενείς", παρόλο ότι έχουν επισημανθεί ως πιθανές αιτίες που οδηγούν στην αποτυχία των πολιτικών. Θεωρούμε ότι το εγχείρημά μας είναι πολλαπλά χρήσιμο αν όχι απαραίτητο. Και τούτο επειδή η ίδια η φόρμα της πληρότητας του ορισμού θα μας αναγκάζει a priori να αναζητούμε συστηματικά και αυτούς τους παράγοντες, που κατά κανόνα η προκατάληψη μας εμποδίζει να τους "δούμε". Επιπλέον, ένας τέτοιος ορισμός της Δημόσια Πολιτικής, θα μας διευκολύνει στο να διακρίνουμε την παραμετρική σύγκριση ομοειδών πολιτικών από τη σύγκριση μεταξύ διαφορετικών πολιτικών. Γιατί είνια φανερό, ότι όταν μια τέτοια διάκριση είναι δυνατή, τότε και μόνο τότε θα έχουμε το λογικό δικαίωμα να αποφαινόμαστε σε ερωτήματα τύπου: Το τάδε είδος πολιτικής έίναι αποτελεσματικό για την Α περίπτωση, ή μήπως, απλώς η συγκεκριμένη έκφρασή της (με τις δεδομένες παραμέτρους) είναι εκείνη που εξηγεί την από- ή -αναπο-τελεσματικότητά της; Είναι φανερό, άλλωστε, ότι στην ανάλυσή μας έχει σημασία να διακρίνουμε κατά πόσο συγκρίνουμε δύο διαφορετικές πολιτικές ή απλώς δύο εναλλακτικές μορφές της ίδιας πολιτικής, ως προς τα αποτελέσμτά τους. Στο δεύτερο καφάλαιο ακολουθεί η κριτική της κατά στάδια ευρηστικής προσέγγισης, και η ανάδειξη του "λογικού κενού" που την διέπει όταν κανείς επιχειρεί να απαντήσει στο θεμελιώδες ερώτημα της οντολογικής διαπίστωσης της ύπαρξης "μιας πολιτικής για την επίλυση ενός δημόσιου προβλήματος". Έτσι γίνεται ξεκάθαρη η ανάγκη για την κατασκευή μιας νέας μονάδας ανάλυσης που αναδεικνύει την οντολογική και λειτουργική υπόσταση κάθε δημόσιας πολιτικής και την ονομάζουμε "ακέραιη μονάδα πολιτικής". Στη συνέχεια αποδεικνύεται η καταλληλότητα των επιλογών μας τόσο όσον αφορά την προσέγγισή μας (συστημική-κυβερνητική προσέγγιση), όσο και το συγκεκριμένο εργαλείο (το υπόδειγμα του βιώσιμου συστήματος). Ολόκληρο το τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην παρουσίαση του υποδείγματος του βιώσιμου συτήματος που έχει αναπτύξει ο S.Beer, όπως μπορέσαμε να το συνοψίσουμε για τις ανάγκες της ανάλυσής μας, μέσα από την πολυσέλιδη δουλειά του εμπνευστή του. Στο τέταρτο κεφάλαιο, επιχειρούμε την κατασκευή της εννοιολογικής-λειτουργικής αναπαράστασης της "ακέραιης μονάδας πολιτικής" σύμφωνα με τα δομικά και οργανωτικά κριτήρια της θεωρίας της βιωσιμότητας. Αποτελεί το πλέον πρωτότυπο μέρος της διατριβής, αφού στο σημείο αυτό πιστεύουμε ότι έγκειται η μεγαλύτερη συμβολή μας στη θεωρητική σύλληψη της έννοιας της πολιτικής, αλλά και στη σιευκόλυνση της εμπειρικής έρευνας. Στο τελευταίο κεφάλαιο εξετάζουμε τα συστήματα περιβαλλοντικών πολιτικών, ως ιδιαίτερη κατηγορία βιώσιμων συστημάτων, αναλύοντας μερικά από τα εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εμφανίζει αυτός ο νέος κλάδος κρατικής παρέμβασης. Πρόκειται για την πρώτη εφαρμογή του θεωρητικού υποδείγματος που κατασκευάσαμε και πιστεύουμε ότι αναδυκνύει με σαφήνεια τη θεωρητική και διαγνωστική του δύναμη. Τέλος, στον επίλογο συνοψίζονται τα βασικά συμπεράσματα που έχουν προκύψει στα κατ' ιδίαν κεφάλαια και παρουσιάζονται για περαιτέρω έρευνα που ανοίγει το εγχείρημά μας.