Γραφιστική και καινοτομία: η συνεισφορά των αφισών του Henri de Tolouse Lautrec (1864-1901) στην έντυπη επικοινωνία

Abstract

Η έρευνα αυτή επιδιώκει να αναδείξει τα στοιχεία και τις επιρροές που συνθέτουν το προφίλ του έργου του Henri de Toulouse Lautrec στον τομέα της λιθογραφίας: αναλύει πώς τα στοιχεία αυτά μετουσιώνονται στις λιθογραφίες του και καταδεικνύει τη μοναδικότητα της συμβολής του στον επαναπροσδιορισμό των βασικών αρχών της γραφιστικής (και πιο συγκεκριμένα της αφίσας) με το έργο του. Για την επίτευξη των ως άνω στόχων απαιτήθηκε μια διπλή μεθοδολογική προσέγγιση: το βιβλιογραφικό corpus αντιπαραβάλλεται με το corpus των αφισών, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της Ιστορίας και της Θεωρίας της Τέχνης, αλλά και τα εργαλεία της Οπτικής Επικοινωνίας, ιδιαίτερα ως προς τους κώδικες της Γραφιστικής. Μέσα από την προσέγγιση αυτή, η μελέτη τεκμηριώνει την εφευρετικότητα με την οποία η ζωγραφική ματιά του Henri de Toulouse Lautrec ενσωμάτωσε τα διδάγματα της ιαπωνικής τέχνης και τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής του, συμπεριλαμβανομένης της φωτογραφίας, προτείνοντας καινοτόμες γραφιστικές προσεγγίσεις, οι οποίες είναι δυνατόν να κατηγοριοποιηθούν σε επτά βασικές κατηγορίες: πρόκληση, νέα διάσταση στην κίνηση, στενογραφία ύφους, αφαιρετικότητα με αντικατάσταση υποκειμένου από αντικείμενο, δημιουργία νέου οπτικού βάθους, υπαινιγμό, όπου αντικείμενα δηλώνουν παρουσία προσώπων στο χώρο, ψυχογραφία χαρακτήρων. Η διαχρονική επίδραση των καινοτομιών των αφισών του Henri de Toulouse Lautrec περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό δημιουργών [στους οποίους αναφέρεται το κεφάλαιο 7 της παρούσας μελέτης]. Οι καλλιτέχνες που ήρθαν μετά τον Henri de Toulouse Lautrec, από τις αρχές του 20ου αιώνα, από τον Cappiello στον Paul Colin, έφεραν νέες φόρμες υιοθετώντας την προσέγγιση του Henri de Toulouse Lautrec. Ακόμη όμως και οι ύστεροι μεγάλοι δημιουργοί, όπως ο σχεδιαστής του οίκου μόδας Dior Rene Gruau αναζήτησαν, πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του, μαθήματα από τον Δάσκαλο του Αλμπί της Τουλούζης. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης, συστηματοποιούνται τα ευρήματα της έρευνας σε συμπεράσματα που αξιοποιούν τα συγχρονικά και διαχρονικά χαρακτηριστικά της επίδρασης του Henri de Toulouse Lautrec στη γραφιστική τέχνη. Σε δύο συγκεντρωτικούς πίνακες συνοψίζονται οι γραφιστικές καινοτομίες για κάθε αφίσα του καταλόγου που αναλύθηκε στο δεύτερο μέρος, και παρουσιάζεται η επίδραση των καινοτομιών αυτών διαχρονικά. Με τον τρόπο αυτό τεκμηριώνεται η μετουσίωση των καλλιτεχνικών ρευμάτων που καθόρισαν την εποχή Fin de siècle σε σχέση με τους γραφιστικούς κανόνες επικοινωνίας, χάρη στο φίλτρο που εφάρμοσε η ιδιοφυία του ζωγράφου.

The present research aims at unveiling the elements and influences that compose the profile of Henri de Toulouse Lautrec’s work in the field of lithography: analysing how these elements are integrated in his lithographies and showing their unique impact in the redefinition of basic principles in graphic arts (more precisely in the poster artworks). To fulfill these goals, a double methodological approach was necessary: The bibliographical corpus is compared with the posters’ corpus, using tools from the History and Theory of Art, but also tools of Visual Communication, especially Graphic Arts’ codes. Following this approach, The study documents the inventive view applied by the painter Henri de Toulouse Lautrec in the integration of japanese art lessons and the artistic trends of his time, including photography, proposing innovative graphic approaches, that we can categorise in seven categories: provocation, new dimension of movement, stylistic compactness, abstractive substitution of a subject by an object, creation of new visual depth, insinuation of a character’s presence via an object’s presence, character’s psychography. The impact of Henri de Toulouse Lautrec’s innovations in the posters over time is measured in their influence in the work of several creators [reported in chapter 7 of the present study]. From Capiello to Paul Collin, artists immediately following Henri de Toulouse Lautrec in the 20th century, have created new forms by adopting Henri de Toulouse Lautrec’s approach. More contemporary creators, like Dior’s great fashion designer Rene Gruau have applied, fifty years after his death, the lessons learned from the Master from Albi of Toulouse. In the last part of the study, the research findings are categorised in comclusive remarks on the characteristics of Henri de Toulouse Lautrec’s impact on graphic arts. The innovative graphic elements of each poster analysed in the second part of the study and their impact over time are summerised in two overview tables. By these means is documented the integration of the artistic currents that defined the Fin de siecle era in relation with the graphic arts’ communication rules, thanks to the filter applied by the genious of the painter Henri de Toulouse Lautrec.