Διαδικασίες συγκρότησης και μηχανισμοί κατανομής του οικιστικού χώρου : Το παράδειγμα της πόλης της Λευκωσίας

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας, είναι η διερεύνηση των θεωριών που αφορούν τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες κατανομής του οικιστικού χώρου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε έναν από αυτούς, το θεσμικό πλαίσιο σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των αστικών δομών και των οικιστικών προτύπων. Υποστηρίζεται όμως, ότι το περιεχόμενο και οι στόχοι του σχεδιασμού δεν αναπτύσσονται στο κενό, αλλά ακολουθούν συγκεκριμένες δεσμεύσεις: αποτελούν άμεση συνέχεια προηγούμενων θεσμικών επιλογών και ανταποκρίνονται σε τοπικά προσδιορισμένα ιστορικά και κοινωνικό-οικονομικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το πλαίσιο θα εξεταστεί η πόλη της Λευκωσίας, ιδωμένη ως παράδειγμα ικανό να διαφωτίσει το ρόλο του θεσμικού πλαισίου σχεδιασμού, ως μηχανισμού κατανομής του οικιστικού χώρου. Το θεωρητικό πλαίσιο που στηρίζει την εργασία (κεφάλαιο 2), αντλεί από τις αστικές θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τις διαδικασίες αστικοποίησης, καθώς και τους παράγοντες που διαμορφώνουν τα αστικά χωρικά πρότυπα. Η ανάλυση επικεντρώνεται σε τύπους πόλεων διαφορετικής οικονομικής δομής και κουλτούρας. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται ο ρόλος των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, στην προσπάθεια κατανόησης των διαδικασιών κατανομής του αστικού χώρου. To εμπειρικό κομμάτι της εργασίας αναπτύσσεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος (κεφάλαιο 3), εντοπίζονται οι βασικές διαδικασίες που διαμόρφωσαν τον οικιστικό χώρο της Λευκωσίας από την περίοδο της Ενετοκρατίας, μέχρι και σήμερα. Η εξιστόρηση διαχωρίζεται σε πέντε σημαντικές ιστορικές φάσεις, κάθε μία από τις οποίες επέδρασε στον οικιστικό χώρο, αφήνοντας το δικό της πολεοδομικό αποτύπωμα. Σε κάθε ιστορική φάση, αναφέρονται οι κυρίαρχες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες και περιγράφεται η οικολογική δομή της πόλης. Στο δεύτερο εμπειρικό μέρος της εργασίας (κεφάλαιο 4), αναλύεται το θεσμικό πλαίσιο σχεδιασμού της πόλης της Λευκωσίας, ως μηχανισμός κατανομής του οικιστικού χώρου. Συγκεκριμένα, αναλύονται οι στόχοι, οι επιδιώξεις του, οι πολιτικές και τα μέτρα που προωθεί, ενώ διερευνάται και ο τρόπος σύνδεσης αυτών με προηγούμενες σχεδιαστικές επιλογές, με τις εναλλασσόμενες ιστορικές συνθήκες, αλλά και με το εξελισσόμενο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Το τελευταίο κεφάλαιο (κεφάλαιο 5), επιστρέφει στο ερώτημα της εργασίας στη βάση των συμπερασμάτων της έρευνας. Η ανάλυση αναδεικνύει και υπογραμμίζει τις σχέσεις και τις εξαρτήσεις του θεσμικού πλαισίου σχεδιασμού, με τις δομές και τα χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας.