Χαρτογράφηση και παρακολούθηση της υποβάθμισης και της ερημοποίησης της γης : η περίπτωση της δυτικής Πελοποννήσου

Abstract

Η ερημοποίηση αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Εκτιμάται ότι 170 χώρες επηρεάζονται άμεσα από την ερημοποίηση, ενώ θεωρείται ότι άλλες 50 χώρες επηρεάζονται έμμεσα. Περίπου το 70% των ξηρών περιοχών της γης εμφανίζουν χαρακτηριστικά ερημοποίησης. Περισσότερο από το 1/3 των εδαφών έχει επηρεαστεί από την ερημοποίηση, με την γεωργική γη να υπόκειται στον μεγαλύτερο κίνδυνο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Παρακολούθησης (Worldwatch Institute), οι ετήσιες απώλειες του εδάφους κάθε χρόνο από όλη την υφήλιο υπολογίζονται σε 24 δισεκατομμύρια τόνους. Η περιοχή της Μεσογείου έχει υποστεί σημαντική υποβάθμιση των φυσικών της πόρων (Grove, 1996). Το φαινόμενο της ερημοποίησης είναι ένας συνδυασμός φυσικών παραγόντων (όπως ξηρασίες, πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές) και ανθρώπινων δράσεων (όπως εντατική εκμε-τάλλευση των φυσικών πόρων, υπερβόσκηση κ.λπ.). Επειδή το φαινόμενο της ερημοποίησης είναι πολύπλοκο και εξαρτάται από πολλούς παρα-μέτρους, η χρήση δεικτών για την εκτίμηση των ευαίσθητων περιοχών στην ερημοποίηση είναι επιβεβλημένη γιατί οι δείκτες μπορούν να χρησιμο-ποιηθούν για να περιγράψουν πολύπλοκα φαινόμενα. Στην παρούσα εργασία εκτιμήθηκε και χαρτογραφήθηκε η περιβαλλοντική ευαισθησία της δυτικής Πελοποννήσου στην υποβάθμιση/ ερημοποίηση του εδάφους για δύο περιόδους μελέτης, τη πενταετία 1990-1995 και 1995-2000. Η δυτική Πελοπόννησος εμφανίζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον έρευνας λόγω της εντατικής και συνεχιζόμενης εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων που συντελείται από πολύ παλιά μέχρι και σήμερα. Η εκτίμηση της ευαισθησίας βασίστηκε σε επιμέρους δείκτες και παραμέτρους ερημοποίησης που καθορίζουν την ικανότητα του εδάφους να υποστεί περεταίρω υποβάθμιση. Όλα τα παραπάνω, συλλέχθηκαν, επεξεργάστηκαν και αναλύθηκαν με την χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (Γ.Σ.Π.). Στη συνέχεια, με την χρήση του τροποποιημένου αλγορίθμου Περιβαλλοντικής Ευαισθησίας- ESI (Kosmas et al., 1999), έγινε κατηγοριοποίηση και βαθμονόμηση της κάθε παραμέτρου και υπολογίστηκαν οι ποιότητες εδάφους, βλάστησης, κλίματος και κοινωνικο-δημογραφικών διαστάσεων. Τέλος, εκτιμήθηκε η περιβαλλοντική ευαίσθησία της δυτικής Πελοποννήσου, με την επικάλυψη των τεσσάρων δεικτών ποιότητας. Στόχος της παρούσας εργασίας, είναι να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τη σωστή λήψη αποφάσεων και μέτρων προστασίας από το φαινόμενο της ερημοποίησης. Επίσης, με τη δημιουργία της γεωγραφικής βάσης δεδομένων και τη συνεχή ανανέωσή της, μπορεί να επιτευχθεί συνεχής παρακολούθηση του φαινομένου της υποβάθμισης/ ερημοποίησης του εδάφους στη περιοχή της δυτικής Πελοποννήσου.

Desertification is a global problem. It is estimated that 170 countries are directly affected by desertification, while 50 other countries considered that are affected indirectly. Approximately 70% of the dry areas seem to have desertification characteristics. More than 1/3 of the land is affected by desertification, with agricultural land having the biggest risk. According to estimates by the Institute for Global Monitoring (Worldwatch Institute), the annual losses of soil each year worldwide are estimated at 24 billion tons. The Mediterranean basin has significant degradation of its natural resources (Grove, 1996). The desertification phenomenon is a combination of natural factors (such as droughts, floods, forest fires) and human activities (such as intensive exploitation of natural resources, overgrazing, etc.). Because the desertification is a complex phenomenon and depends on many parameters, the use of indicators for the assessment of sensitive areas to desertification is essential because the indicators can be used to describe complex phenomena. In the present study, assessed and mapped the environmental sensitivity of the western Peloponnese to degradation / desertification of the soil for two periods of study, 1990-1995 and 1995-2000. The western Peloponnese is specifically interesting in terms of desertification because of the intensive and ongoing exploitation of natural resources which take place from ancient times till now. The estimation of sensitivity based on individual indicators and parameters of desertification that determine the ability of soil to suffer from further degradation. All of the above parameters, collected, processed and analyzed using Geographic Information Systems (GIS). Then, the parameters categorized, calibrated and calculated the soil quality, vegetation quality, climate quality and socio-demographic dimensions using the modified algorithm Environmental Sensitivity- ESI (Kosmas et al., 1999). Finally, the environmental sensitivity of the western Peloponnese assessed, by overlapping the four quality indicators. The aim of this work is to become a useful tool for correct decision making and protection measures against desertification. Also, with the creation of the geographic database and its continuous renewal, continuous monitoring of the phenomenon of land degradation / desertification in the western Peloponnese region can take place.