Η ευρωπαϊκή χωροταξική προσέγγιση ως μοχλός ανάπτυξης: η περίπτωση της νήσου Λέσβου

Abstract

Η περίοδος που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο οδήγησε σε σημαντικές πολιτικές και οικονομικές συνεργασίες μεταξύ των ισχυρότερων κρατών της Ευρώπης, με κυριότερη την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (Ε.Ο.Κ.) το 1957. Στο μεταξύ οι συνεχείς προστριβές στις σχέσεις Δύσης και Ανατολής οδήγησαν σε διαδοχικές διευρύνσεις των ορίων της ΕΟΚ με την ένταξη νέων κρατών-μελών, η οποία μετά το 1992 μετονομάστηκε σε Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Οι συνεχείς ωστόσο διευρύνσεις στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν μέχρι τις ημέρες μας, ένα εσωτερικό εμπόδιο για την ουσιαστική ολοκλήρωση, την ομαλή λειτουργία της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και την επίτευξη της συνοχής (οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής) στον Ευρωπαϊκό χώρο, δεδομένου ότι η Ε.Ε. χαρακτηρίζεται από έντονες οικονομικές, κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών. Η ύπαρξη των χωρικών ανισοτήτων που παρατηρήθηκαν εντός του Ευρωπαϊκού χώρου έφεραν στο πολιτικό προσκήνιο το ζήτημα του Χωροταξικού προβληματισμού στην Ε.Ε. Ο δημόσιος διάλογος που αναπτύχθηκε μεταξύ των κρατών-μελών της Κοινότητας, γύρω από την Χωροταξία είχε σαν αποτέλεσμα στην υιοθέτηση του ‘’Σχεδίου Ανάπτυξης Κοινοτικού Χώρου (Σ.Α.Κ.Χ.)’’ και την προσαρμογή των πολιτικών επιλογών της Ε.Ε. στις αρχές αυτού για την διευθέτηση του χώρου. Παράλληλα η Ε.Ε. ανέλαβε να κατευθύνει τις εθνικές πολιτικές ‘’παίζοντας’’ τον ρόλο του συντονιστή, στα θέματα χωροταξικού ενδιαφέροντος. Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής είναι η εξέταση των Χωροταξικών πολιτικών της Ε.Ε. Η εργασία εστιάζει στην Ελλάδα μια χώρα που χαρακτηρίζεται από την χρόνια απουσία Καθολικού Χωροταξικού σχεδιασμού. Ως μελέτη περίπτωσης επιλέχθηκε το νησί της Λέσβου. Αναλυτικότερα, η εργασία απαρτίζεται από τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην έννοια του χώρου και την σχέση του με την οικονομική ανάπτυξη. Το δεύτερο κεφάλαιο κάνει μια ιστορική αναδρομή στις χωροταξικές πολιτικές που έχει ακολουθήσει η Ε.Ε. μέχρι τις ημέρες μας και διατυπώνει τους στόχους που θέτει η Ευρωπαϊκή Χωροταξία προκειμένου να αμβλυνθούν οι χωρικές ανισότητες ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Το τρίτο κεφάλαιο εξετάζει τις χωρικές πολιτικές που προώθησε η Ελλάδα μετά το 1923 και παρουσιάζει τις πολιτικές πρωτοβουλίες που πήρε, μετά τους στόχους που έθεσε η Ε.E. για την Ευρωπαϊκή Χωροταξία. Τέλος στο τέταρτο κεφάλαιο διερευνώνται οι χωροταξικές πολιτικές που εφαρμόζονται στο νησί της Λέσβου και ο βαθμός στον οποίο αυτές προωθούν τους στόχους που έθεσε η Ευρωπαϊκή Χωροταξία. Για τις ανάγκες της εργασίας επιλέχθηκαν να εξεταστούν τα έργα του Γ’ Κ.Π.Σ. στην Λέσβο, στα ακόλουθα χωρικά πεδία: α. στις πόλεις Μυτιλήνη, Καλλονή και Μήθυμνα, β. φυσικό περιβάλλον και γ. μεταφορικές υποδομές. Τα αποτελέσματα της έρευνας τονίζουν ότι αν και υπάρχει μια γενικότερη στροφή της Διοίκησης και των αρχών όλων των επιπέδων (Κεντρική, Περιφερειακή, τοπική) της Ελλάδας στα θέματα χωροταξικού ενδιαφέροντος, τα αποτελέσματα εν’ τούτοις των μέχρι τώρα ενεργειών τους δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στους στόχους που θέτει η Ε.Ε. για την Χωροταξία.