Το προσκύνημα στον Ταξιάρχη του Μανταμάδου : μια ανθρωπολογική προσέγγιση

Abstract

Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία, που εκπονήθηκε στα πλαίσια του πμσ «γυναίκες & φύλα: ανθρωπολογικές & ιστορικές προσεγγίσεις» του τμήματος κοινωνικής ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου αιγαίου, πραγματεύεται τη μελέτη ενός προσκυνήματος που λαμβάνει χώρα στο μοναστήρι του ταξιάρχη στον μανταμάδο της λέσβου. στόχος είναι αφενός η ανίχνευση των χαρακτηριστικών διαστάσεων του συγκεκριμένου προσκυνήματος και η ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που του προσδίδουν την ξεχωριστή φήμη που αυτό απολαμβάνει τόσο εντός των χωρικών πλαισίων του νησιού όσο και έξω από αυτό σε όλη την υπόλοιπη χώρα και αφετέρου η ένταξη και η κατανόηση του φαινομένου αυτού στα πλαίσια της γενικότερης συζήτησης για το προσκύνημα που διεξάγεται τις τελευταίες δεκαετίες στο χώρο της ανθρωπολογίας. το υλικό του κειμένου αυτού, εκτός από τις βιβλιογραφικές αναφορές, έχει στηριχθεί σε συνεντεύξεις που πάρθηκαν στο χώρο του μοναστηριού κατά τη διάρκεια ολονύκτιας αγρυπνίας που τελέσθηκε στις 4 νοεμβρίου 2007, λίγες μέρες πριν από τον εορτασμό της ημέρας των ταξιαρχών (8 νοεμβρίου), αλλά και σε προγραμματισμένες συνεντεύξεις που έγιναν αργότερα, στο χώρο των ερωτώμενων. μέσα από την ανάλυση των όσων ειπώθηκαν από τους ερωτώμενους κατά τη διαδικασία των συνεντεύξεων, φαίνεται ότι το προσκύνημα δεν είναι απλώς μια ακόμα πρακτική που εντάσσεται στα πλαίσια μιας θρησκευτικής παράδοσης και στην οποία οι πιστοί προβαίνουν ή καταφεύγουν για να επιτύχουν στόχους που έχουν να κάνουν με την καλυτέρευση της πνευματικής αλλά και της καθημερινής τους ζωής. φυσικά, για τους περισσότερους που παίρνουν μέρος σ’ ένα προσκύνημα είναι και αυτό. πέρα, όμως, από το στενό θρησκευτικό πλαίσιο μέσα από το οποίο αναδύεται, πέρα από τους «θρησκευτικούς» στόχους που ενδεχομένως καλείται να εξυπηρετήσει, το προσκύνημα βρίσκεται να αποτελεί κι ένα πεδίο εντός του οποίου άλλες παράμετροι της ζωής των συμμετεχόντων σ’ αυτό γίνονται αντικείμενο επαναξιολόγησης και διαπραγμάτευσης από τα υποκείμενα. η έμφυλη καθώς και η εθνική ταυτότητα των υποκειμένων, αποτελούν δύο πολύ χαρακτηριστικά «παραδείγματα» στα οποία εστιάστηκε το κέντρο βάρους σ’ αυτό το κείμενο. τα παραδείγματα αυτά συνιστούν δύο πολύ γόνιμα πεδία μέσω των οποίων καταδεικνύεται η «συμβατότητα» του προσκυνήματος με τους κυρίαρχους λόγους της συγκρότησης αυτών των ταυτοτήτων (έμφυλης και εθνικής) αλλά και το γεγονός ότι το προσκύνημα αφήνει στα άτομα τα περιθώρια είτε να εμπλουτίζουν με το δικό τους τρόπο τους λόγους αυτούς είτε να έρχονται σε αντιπαράθεση μαζί τους επιχειρώντας έστω και προσωρινά την άρση τους.