Το δώρο της ζωής: υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, ωάρια και ανταλλαγή στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

Abstract

Η πρόοδος που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια στον τομέα της βιοϊατρικής τεχνολογίας έχει επιπτώσεις και στις μεθόδους αναπαραγωγής του ανθρώπου καθώς οι τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δίνουν πλέον τη δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να ικανοποιήσει την επιθυμία του να γίνει γονιός. Το αν και κατά πόσο οι τεχνικές υποβοήθησης και κατ’επέκταση οι Νέες Τεχνολογίες Αναπαραγωγής (Ν.Τ.Α.) προωθούν την «επιλογή» στον τομέα της γυναικείας αναπαραγωγής ή αντίθετα καταπιέζουν τις γυναίκες χειραγωγώντας τη δυνατότητα αναπαραγωγής τους σε ένα σύστημα έμφυλων , ταξικών και φυλετικών διακρίσεων αποτελεί θέμα έντονης συζήτησης . Δεν είναι λίγες οι φωνές που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την «κρίση» που δημιουργεί η αναδόμηση και ανασημασιοδότηση του όρου της οικογένειας, αφού μεταβάλλεται η παλιότερή της μορφή , αυτή της ετεροφυλόφιλης σύζευξης με σκοπό την αναπαραγωγή . Στη χώρα μας που στερείται εθνογραφικών μελετών σχετικά με τις ΝΤΑ με εξαίρεση το έργο της Heather Paxson(2004) Making Modern Mothers. Ethics and Family Planning in Modern Greece , έχει καταγραφεί ένας μεγάλος αριθμός ερευνών σχετικά με το φύλο, τη μητρότητα και τον ρόλο της συγγένειας στην ελληνική κοινωνία με κυρίαρχη τη θέση της γυναικείας γονιμότητας που ενσαρκώνεται μέσα από την ετεροφυλόφιλη και συζυγική αναπαραγωγή. Στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία έχει καταγραφεί ένας σχετικά μικρός αριθμός εθνογραφιών που σχετίζονται με τη δωρεά ωαρίων με πιο χαρακτηριστική αυτή της Monica Konrad (2005) Nameless Relations: Anonymity, Melanesia and Reproductive Gift Exchange between British Ova Donors and Recipients. Δεδομένης της έλλειψης ελληνικής βιβλιογραφίας σχετικά με εθνογραφικές έρευνες που εστιάζουν στη δωρεά ωαρίων, επελέγη για την έρευνά μου η συγκεκριμένη τεχνική που έχει αναπτυχθεί ταχύτατα από τότε που για πρώτη φορά εφαρμόσθηκε στο εξωτερικό το 1984.Με επίκεντρο τον τρόπο με τον οποίο τα ίδια τα υποκείμενα ,που εμπλέκονται στην εφαρμογή της συγκεκριμένης τεχνικής, βιώνουν προσωπικά την εμπειρία της δωρεάς και λήψης ωαρίων αλλά και τον ιατρικό λόγο που πλαισιώνει την εν λόγω τεχνική μέσα στα πολιτισμικά συμφραζόμενα της Ελληνικής κοινωνίας διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με συνολικά πέντε (υποψήφιες) δότριες, τέσσερα ζευγάρια (υποψήφιων) ληπτών και τρείς γιατρούς σε Μονάδα Υποβοήθησης Αναπαραγωγής των Βορείων Προαστίων της Αττικής. Μέσα από τον διάλογο με δότριες , λήπτριες και γιατρούς αλλά και την εξέταση του νομοθετικού και Ορθόδοξου εκκλησιαστικού λόγου που διαμορφώνουν ένα ευρύ πλαίσιο εφαρμογής της παραπάνω σύγχρονης μεθόδου υποβοήθησης της αναπαραγωγής στην Ελληνική κοινωνία διαφάνηκε ότι: μητρότητα και αιματοσυγγένεια –πάντα στα πλαίσια της γαμήλιας οικιακότητας-αποτελούν έννοιες τόσο σημαντικές για την παραδοσιακά Ορθόδοξη Ελληνική κοινωνία που με πρόσχημα την επίτευξή τους βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι τεχνολογίες υποβοήθησης της αναπαραγωγής –συμπεριλαμβανομένης και της δωρεάς ωαρίων- για να αναπτυχθούν. Ως αποτέλεσμα απορρέει η καταξίωση εξειδικευμένων γιατρών που επιδέξια χειριζόμενοι έμφυλα στερεότυπα περί του γυναικείου προορισμού μεσιτεύουν την ανταλλαγή ανθρώπινης γεννητικής ουσίας για υλικές αμοιβές εκμεταλλευόμενοι τον εμπορικό νόμο προσφοράς και ζήτησης της παγκόσμιας αγοράς και αμαυρώνουν ακόμα και την ανάγκη για αλτρουιστική προσφορά από μέρους όσων πιστεύουν στη χρησιμότητα της δωρεάς γαμετών στρατολογώντας «εμπορεύσιμα» γυναικεία σώματα για να εμπλουτίσουν το μητρώο της επιχείρησής τους.