Εκπαίδευση, δυνατότητες και έμφυλες σχέσεις: μια διαγενεακή προσέγγιση

Abstract

Η παρούσα εργασία διερευνά τις εκπαιδευτικές δυνατότητες που παρέχονται στις γυναίκες υποψήφιες διδάκτορες από την ελληνική κοινωνία και το οικογενειακό τους περιβάλλον. Η υπόθεση της εργασίας βασίστηκε στο γεγονός ότι η θέση των γυναικών έχει βελτιωθεί με την πάροδο των χρόνων, ωστόσο πολλές φορές η αλλαγή είναι μόνο θεωρητική, αφού οι γυναίκες στερούνται θεμελιώδεις δυνατότητες όπως η εκπαίδευση, εξαιτίας των κοινωνικών αντιλήψεων. Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση της ύπαρξης έμφυλων διακρίσεων στα προγράμματα προηγμένης έρευνας και η δυνατότητα συμμετοχής των γυναικών σε αυτά. Ακόμα δίνεται έμφαση στην εκπαιδευτική εμπειρία των γυναικών και στο ρόλο που διαδραματίζει η εκπαίδευση στη συγκρότηση του σχεδίου ζωής τους (life plan). Μέσα από τη χρήση της οικονομικής θεωρίας του Amartya Sen και της Martha Nussbaum διερευνάται για το αν η εκπαίδευση αποτελεί μέσο ή αυτοσκοπό για τον άνθρωπο. Βάσει των κεντρικών δυνατοτήτων, όπως τις ονομάζει η Nussbaum, εξετάζεται το, αν οι δυνατότητες επηρεάζονται από τη συμμετοχή σε προγράμματα προηγμένης έρευνας. Το πρώτο μέρος της εργασίας παρουσιάζει το μορφωτικό επίπεδο των γυναικών στη σημερινή Ελλάδα μέσα από ιστορικά και στατιστικά δεδομένα. Ενώ στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι βιο- ιστορίες τεσσάρων υποψηφίων διδακτόρων και των οικογενειών τους. Αναφορικά με τη μεθοδολογία της έρευνας, τα δεδομένα συλλέχθηκαν με την ποιοτική μέθοδο. Μέσα από την ποιοτική έρευνα στόχος ήταν να αναδυθούν στην επιφάνεια ως στοιχεία, τα βιώματα των υποκειμένων. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε είναι η συνέντευξη, προκειμένου μέσω διηγήσεων να αποκαλυφθούν οι εκπαιδευτικές δυνατότητες που είχαν οι συμμετέχοντες. Οι ερωτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν στις συνεντεύξεις ήταν ημιδομημένες, προκειμένου να παρουσιαστεί το προσωπικό τους βίωμα. Η έρευνα ήταν διαγενεακή, προκειμένου να διερευνηθούν οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην εκπαιδευτική, οικογενειακή και επαγγελματική ζωή και για το λόγο αυτό ερωτήθηκαν δύο ή τρεις γενιές της κάθε οικογένειας. Συνοψίζοντας τα ευρήματα της έρευνας μπορούμε να αναφέρουμε ότι έμφυλες διακρίσεις παρατηρούνται στην κατανομή του φοιτητικού πληθυσμού ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο αλλά και την εκπαιδευτική βαθμίδα. Όσον αφορά τα προγράμματα προηγμένης έρευνας οι γυναίκες υστερούν αριθμητικά. Εκτός όμως από την άνιση έμφυλη κατανομή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η βασική διάκριση που υπάρχει απέναντι στις γυναίκες που συμμετέχουν σε προγράμματα προηγμένης έρευνας προέρχεται από τις κοινωνικές αντιλήψεις που υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία σχετικά με το ρόλο των γυναικών. Τέλος, αναδείχθηκε η σημαντικότητα του ρόλου των κρατικών θεσμών, οι οποίοι από ότι διαπιστώθηκε κρίνονται ανεπαρκής, γεγονός που δυσχεραίνει την πραγματοποίηση των προγραμμάτων προηγμένης έρευνας.