Οι μετασχηματισμοί του δημόσιου αστικού χώρου στην πόλη της Μυτιλήνης και πως αυτοί επηρεάζονται από το Κοινωνικό Πολιτισμικό Κεφάλαιο (ΚΠΚ) μέσα από το παράδειγμα της πλατείας Σαπφούς

Abstract

Η πόλη αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό που δημιουργείται μέσα από ποικίλες διαδικασίες και μεταλλάσσεται στο πέρασμα του χρόνου. Ως απόρροια των διαρκών μεταλλαγών της πόλης, ο δημόσιος αστικός χώρος, συνιστώντας ζωτικό της τμήμα, υπόκειται αντίστοιχα σε διαρκείς μετασχηματισμούς, όσο μία πόλη ζει και λειτουργεί, παράγοντας νέα νοήματα και αξίες για τους ανθρώπους που τη βιώνουν. Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι οι μετασχηματισμοί του δημόσιου αστικού χώρου και πώς αυτοί αλληλεπιδρούν με το Κοινωνικό Πολιτισμικό Κεφάλαιο (ΚΠΚ) μέσα από μία μελέτη περίπτωσης, της πλατείας Σαπφούς, κεντρικής πλατείας στην πόλη της Μυτιλήνης. Διερευνώνται οι τρόποι που ο υπό μελέτη χώρος λειτουργεί και βιώνεται από τους χρήστες του και ευρύτερα από τους πολίτες, τα νοήματα και η αξία που του αποδίδουν, ποιες είναι οι αντιλήψεις, οι προσδοκίες, οι ανάγκες και οι επιθυμίες των πολιτών για το δημόσιο χώρο. Επίσης, διερευνάται αν και με ποιο τρόπο τα παραπάνω συνδέονται με την ιστορία του χώρου και τις μνήμες που αυτός φέρει και η σημασία της μνήμης και της διατήρησής της στο χώρο. Η έρευνα έχει διαχρονικό χαρακτήρα και για τη διεξαγωγή της χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά ποσοτικά και ποιοτικά μεθοδολογικά εργαλεία, συγκεκριμένα αρχειακό υλικό (φωτογραφίες, χάρτες, εφημερίδες, πρακτικά δημοτικών συμβουλίων, λογοτεχνικά κείμενα), δεδομένα από πρόσφατη ποσοτική έρευνα και συνεντεύξεις. Το ΚΠΚ επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ελκυστικότητα του δημόσιου χώρου, η οποία ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις δραστηριότητες που λαμβάνουν εκεί χώρα, που με τη σειρά τους αυξάνουν την αξία του χώρου. Όπως προκύπτει συνδυαστικά από τα δεδομένα της ποσοτικής έρευνας και των συνεντεύξεων, το ΚΠΚ που συγκεντρώνεται στην πλατεία δεν σχετίζεται με την ιστορική και συμβολική της αξία, αλλά με τη σημερινή της χρήση μέσα από την ανάπτυξη κοινωνικών και πολιτισμικών δικτύων, πολιτικών κινημάτων και νέων εναλλακτικών χρήσεων. Η πλατεία, λόγω της πρόσφατης ιστορίας της, δεν έχει αγκυροβολήσει στο χώρο μνήμες που να την καθιστούν σύμβολο για την πόλη και οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην έρευνα δεν έχουν βιώματα που να τους συνδέουν με το χώρο. Η παρούσα εργασία εγείρει προβληματισμούς και ερωτήματα ευρύτερα για τους δημόσιους χώρους, που μπορούν να προσφέρουν στη συζήτηση για τον αποτελεσματικότερο σχεδιασμό νέων δημόσιων χώρων αλλά και τη βελτίωση των υπαρχόντων. Αυτό που κρίνεται απαραίτητο είναι η αλλαγή των συνειδήσεων των πολιτών προς την κατεύθυνση της οικειοποίησης και αξιοποίησης των υπαρχόντων δημόσιων χώρων έτσι ώστε οι χώροι αυτοί μέσα από νέες εναλλακτικές χρήσεις και αυθόρμητες δράσεις να ανταποκρίνονται στις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των ίδιων των πολιτών για τον δημόσιο χώρο.