Η εξεικόνιση του “ξένου” στα βιβλία του γλωσσικού μαθήματος της Ε' και ΣΤ' τάξης της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

Η εργασία διερευνά την εικόνα του “ξένου” στα κείμενα των σχολικών βιβλίων του γλωσσικού μαθήματος της Ε' και Στ' τάξης του δημοτικού σχολείου. Σκοπός της εργασίας είναι να ερευνηθεί η εικόνα του “ξένου”, ώστε να εντοπισθούν τυχόν στερεοτυπικά μοτίβα που διαιωνίζουν υπάρχουσες αντιλήψεις και αναπαράγουν προκαταλήψεις. Στόχος της έρευνας είναι να αναλυθεί ο τρόπος παρουσίασης του “ξένου” και του πολιτισμικού του πλαισίου, να εντοπισθεί αν υπάρχει η παρουσίαση της οπτικής του, η δική του θέαση για τα πράγματα, αν η εικόνα που προβάλλεται δημιουργεί στοιχεία ομοίωσης και τον βοηθά να γίνει αποδεκτός και τέλος αν αυτή η εικόνα διαμορφώνει αναπαραστάσεις εχθρού για τα έθνη που αντιμάχεται ο εθνικός εαυτός. Η έρευνα στηρίχθηκε στην ποιοτική ανάλυση του περιεχομένου των κειμένων των σχολικών εγχειριδίων που περιλαμβάνουν αναφορές για τον ξένο. Η κατηγοριοποίηση του υλικού διαμόρφωσε τέσσερις γενικές κατηγορίες “ξένου”: α) ο “ξένος” ως εθνικός άλλος- η κατοπτρική εικόνα του εθνικού εαυτού, β) ο “ξένος” ως μετανάστης- πρόσφυγας, γ) ο “ξένος” ως θύμα συγκεκριμένων κοινωνικών προβλημάτων και δ) ο “ξένος” με θετικές ή ουδέτερες συνυποδηλώσεις. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι οι αναπαραστάσεις του “ξένου”, στην πλειοψηφία τους, διαμορφώνονται από ένα αφηγητή -φορέα της κυρίαρχης ιδεολογίας. Υπό αυτό το πρίσμα ο ξένος-άλλος αναπαριστάται με στερεοτυπικές κατασκευές, ως ελλειματικός, ή υιοθετείται μια “τουριστική οπτική”, μια επιφανειακή εικόνα που στερείται αυθεντικότητας και που σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα δημιουργούν για τον “ξένο”, ως εθνικό άλλο, εικόνες εχθρού. Ωστόσο, στο υλικό της έρευνας υπάρχουν και κείμενα που αποδίδουν μια αληθοφανή εικόνα του “ξένου” με στοιχεία διαφοράς αλλά και ομοίωσης που διευκολύνουν την αποδεκτότητά του.