Η κοινωνική κατασκευή του σχολικού εκφοβισμού μέσα από το λόγο των εκπαιδευτικών της Α/θμιας εκπαίδευσης της νήσου Λέσβου

Abstract

Η παρούσα ερευνητική μελέτη, που εκπονήθηκε στα πλαίσια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών "Έρευνα για την Τοπική Κοινωνική Ανάπτυξη και Συνοχή" είναι μια προσπάθεια προσέγγισης της κοινωνικής κατασκευής του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού μέσα από το λόγο των εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, που διδάσκουν στα Δημοτικά Σχολεία της Νήσου Λέσβου. Μέσα από τις αφηγήσεις των εκπαιδευτικών προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε, πως αυτή η πραγματικότητα κατασκευάζεται, εστιάζοντας στους παράγοντες, που την ενισχύουν και την παγιώνουν. Επικεντρωθήκαμε στο ρόλο του σχολείου και στον τρόπο που συμβάλει στην κοινωνική παραγωγή και αναπαραγωγή της κοινωνικής κατασκευής του σχολικού εκφοβισμού. Πρόκειται για μια μικρο-κοινωνιολογική προσέγγιση, που εστιάζει στις κοινωνικές διεργασίες, την ιεραρχία και τη δομή της σχολικής τάξης, την προσωπικότητα των μαθητών και τη διαδικασία της μάθησης. Το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο στηρίχτηκε η συγκεκριμένη μελέτη είναι η θεωρία της Κοινωνικής Κατασκευής (Social Constructionism), με έμφαση στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων και των συστημάτων, όπως οριοθετούνται βάση της Οικοσυστημικής / Βιοοικολογικής θεώρησης του Urie Bronfenbrenner. Στην έρευνά ως μέθοδος επιλέχτηκε η ποιοτική έρευνα και συγκεκριμένα η μη δομημένη συνέντευξη (semi-structured interview). Πραγματοποιήθηκαν 20 συνεντεύξεις εκπαιδευτικών, που διδάσκουν στα Δημοτικά Σχολεία της Νήσου Λέσβου. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η Ανάλυση Περιεχομένου. Ως μονάδα μέτρησης επιλέχτηκε η πρόταση, που αναφερόταν στο υπό διερεύνηση θέμα, ως φράση. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έδειξαν ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν ορίζεται στις πραγματικές του διαστάσεις. Οι εκπαιδευτικοί πιο έντονα αναγνωρίζουν τον σωματικό, τον λεκτικό και τον κοινωνικο-συναισθηματικό εκφοβισμό. Πιο συχνές μορφές βίας θεωρούν τη σωματική και τη λεκτική. Ως προς την έκταση του φαινομένου οι απόψεις διίστανται. Κυρίως ο σχολικός εκφοβισμός λαμβάνει χώρα στην αυλή του σχολείου. Πιο επικίνδυνες μορφές βίας θεωρούνται η σωματική και η λεκτική. Η ταυτότητα του θύτη και του θύματος δομείται μέσα από τις βιωμένες εμπειρίες των εκπαιδευτικών, μέσα από τις αλληλεπιδράσεις των εκπαιδευτικών με τους μαθητές και τους άλλους εκπαιδευτικούς, μέσα από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις ως προς το φύλο, την εθνικότητα, τη φυλή, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Ως προς το φύλο των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην έρευνα δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφορές, παρά μόνο ότι στον τρόπο που νοηματοδοτούν το σχολικό εκφοβισμό επηρεάζονται από την κοινωνική κατασκευή του φύλου. Ανάμεσα στα σχολεία της πόλης και στα σχολεία του χωριού οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι στα χωριά δεν είναι τόσο έντονο το φαινόμενο, όσο στην πόλη. Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια κοινωνική κατασκευή, υπάρχει όμως μια σχετικότητα, καθώς αν αλλάξει το πλαίσιο, οι παράγοντες και τα κριτήρια με τα οποία δομείται, αλλάζει και η νοηματοδότησή του.

This research study which was produced as part of the Postgraduate Program "Research for Local Development and Social Cohesion" is an attempt to approach the social construction of the phenomenon of school through the accounts bullying in the ratio of primary school teachers who teach in Primary Schools on the Island of Lesvos. Through the narratives of teachers we tried to investigate, how this reality is constructed, focusing on the factors that enhance and consolidate it. We focused on the role of school and how it contributes to social production and reproduction of the social construction of bullying. This is a micro-sociological approach that focuses on social processes, hierarchy and the structure of the classroom, the personality of the students and the learning process. The theoretical framework which this study was based on is the theory of social construction (Social Constructionism), with emphasis on the interactions between people and the systems, as delineated on the Εcosystemic / Βioecological theory of Urie Bronfenbrenner. In this research the method chosen was the qualitative research and specifically the semi-structured interview. Twenty primary school teachers were interviewed on the Island of Lesvos. The Content Analysis was used for the analysis of the data. The unit of measure chosen was the sentence referring to the matter under investigation as a phrase. The results of this study showed that the phenomenon of bullying is not defined in its true dimensions. The physical, the verbal and the socio - emotional bullying are recognized more strongly by the teachers. The physical and verbal forms of violence are considered the most common. As to the extent of the phenomenon the views vary. Bullying occurs mainly in the school yard. The physical and verbal forms of bullying are considered the most dangerous. The identity of the bully and the victim is structured through the personal experiences of teachers, through teacher interactions with students and other teachers, through the stereotypes and prejudice against gender, ethnicity, race and socioeconomic level. Regarding the gender of the teachers interviewed no significant differences were found but only in the way that meaning is given to bullying as affected by the social construction of gender. In the comparison of urban to rural schools, teachers believe that the phenomenon is not as intense as in rural schools. This can be attributed to the tendency of concealment of events in rural areas. The occurrence of bullying is due to individual personality factors of children who are involved in bullying, to family factors, dimensions of school context, on the personal experiences of teachers during their student years, the influence of the media and the wider community. For the management of bullying teachers apply different policies at individual level, classroom level and school level. Teachers point out that poor training and the lack of support structures hinder their educational work. Based on the reframe technique many teachers give a different interpretation to the socially defined one. Bullying is a social construction but there is a relativity, if the context, factors and the criteria that structure it are changed so will the meaning of it.