Η οικογένεια με παιδί στο αυτιστικό φάσμα στη σύγχρονη παιδική/νεανική λογοτεχνία

Abstract

η παρούσα εργασία πραγματεύεται την πολύπλευρη έννοια του αυτιστικού φάσματος στη σύγχρονη παιδική/νεανική λογοτεχνία. Ειδικότερα, εξετάζει την οικογένεια με παιδί στο αυτιστικό φάσμα, καθώς και το ρόλο του παιδιού που βρίσκεται στο αυτιστικό φάσμα σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη στο άμεσο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Το δείγμα της έρευνας συνιστούν πέντε βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, που εκδόθηκαν τη χρονική περίοδο 2004 - 2012. Η ανάλυση των δεδομένων βασίστηκε στη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, άλλοι γονείς εμφανίζουν αυξημένο άγχος, ενώ άλλοι λειτουργούν καλά. Κάθε οικογένεια συνιστά μια μοναδική περίπτωση και θα πρέπει να εξετάζεται εξατομικευμένα. Η μορφή της οικογένειας που απεικονίζεται στα αφηγήματα είναι η μονογονεϊκή ή η πυρηνική. Η μητέρα του παιδιού στο αυτιστικό φάσμα εμφανίζεται να έχει δεμένη σχέση με το παιδί της και ο πατέρας να τρέφει αισθήματα αγάπης και στοργής προς τον ήρωα, καθώς και να παρέχει υποστήριξη. Παρατηρείται επίσης ότι ενώ και οι δυο γονείς έχουν αναπτύξει μια θετική και λειτουργική σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά της οικογένειας, η αδελφική σχέση απεικονίζεται πολύπλοκη. Κάποια αδέλφια εκδηλώνουν αμφιθυμία, αγάπη, ζήλεια, προσέγγιση και εχθρότητα. Στο τέλος, όμως, εμφανίζουν αλλαγή συμπεριφοράς με αισθήματα αποδοχής και αγάπης. Η συζυγική σχέση χαρακτηρίζεται από συμφωνία και έναν αγώνα κοινής προσπάθειας για αποτελεσματική λειτουργία του οικογενειακού συστήματος. Οι ήρωες στο αυτιστικό φάσμα, στην πλειονότητα, είναι ρεαλιστικοί και παρατηρείται ότι εκφράζουν αισθήματα αδιαφορίας και αγάπης προς τη μητέρα ενώ την ίδια στιγμή αναπτύσσεται μια αδιευκρίνιστη σχέση προς τον πατέρα. Το άμεσο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον (φίλοι/ες, γείτονες/ισσες και παππούδες/γιαγιάδες) εκδηλώνει φιλικότητα και ενδιαφέρον προς την οικογένεια. Στο σχολείο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ο ήρωας στο αυτιστικό φάσμα αντιμετωπίζεται με προκατάληψη και ρατσισμό. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας (όπου αναφέρονται) εμφανίζουν μια στάση φιλική και συμβουλευτική και οι συγγραφείς εμφανίζονται να έχουν γνώσεις σχετικά με τη συμπτωματολογία του αυτιστικού φάσματος. Το γενικό συμπέρασμα που αναδύεται από τα ευρήματα είναι ότι η λογοτεχνία ακολουθεί τη θεωρία της ειδικής αγωγής, που αναφέρει ότι άλλες οικογένειες λειτουργούν αποτελεσματικά, ενώ άλλες όχι.

τhe present study examines the multi-faceted nature of the autistic spectrum in contemporary children's/juvenile literature. In particular, it examines the family with a child on the autistic spectrum, and that child’s role in relation to the other members in its immediate family and friendly, as well as extended social environment. The survey sample consists of five books of Greek and foreign authors, published between 2004 - 2012. The analysis of the data was based on the method of content analysis. According to the research findings, some parents exhibit increased anxiety while others cope more effectively with the situation. Each family represents a unique case and should be examined individually. The family structure referred to in the narratives is of a single parent or nuclear type. The mother’s relationship with her child on the autistic spectrum is a strongly bonded one and the father appears to nurture feelings of love and affection and provide support for the hero. It is also noted that while both parents have developed a positive working relationship with the other children of the family, the relationship among the siblings is depicted as a complex one. Some siblings express feelings of ambivalence, love, jealousy and hostility. In the end, however, siblings exhibit a change in behavior with feelings of acceptance and love. The marital relationship is characterized by an understanding and a common effort for effective family functioning. The autism heroes, in their majority, are realistic and are observed to express feelings of indifference and love towards the mother while at the same time develops an unspecified relationship with the father. The immediate family and social environment (friends, neighbors and grandparents) exhibit friendliness and concern towards the family. In school and the extended social environment the hero on the autistic spectrum encounters prejudice and racism. The mental health professionals (where mentioned) maintain a friendly and consultative stance and the authors appear to have relevant knowledge concerning the symptomatology of the autistic spectrum. The general conclusion that emerges from the findings is that literature follows the theory of special education, indicating that some families function effectively, while others do not.