Το <<Μανθάνον Σχολείο> ως προϋπόθεση και στόχος της σχολικής ανάπτυξης : μια συστημική προσέγγιση

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε από τη φοιτήτρια Ευαγγελία Ακρίβου, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Μοντέλα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Μονάδων» του τμήματος «Επιστημών της προσχολικής αγωγής και του εκπαιδευτικού σχεδιασμού» της Σχολής ανθρωπιστικών επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Αναστάσιου Κοντάκου. Για μια χώρα το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί τη βάση μιας σωστής οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Σκοπός του είναι να θέτει τις βάσεις για την ένταξη του ανθρώπου στην κοινωνία, ενισχύοντας τον με γνώσεις και δεξιότητες χειρισμού καθημερινών καταστάσεων, ομαλών, αλλά και πιο περίπλοκων. Το άτομο θα πρέπει να μάθει να αναζητεί, να ανακαλύπτει και να αναπτύσσει τη γνώση. Θα πρέπει δηλαδή να δοθεί βαρύνουσα σημασία στη σχολική ποιότητα, μελετώντας το σχολείο όχι μεμονωμένα, αλλά ολιστικά, ως μέρος του κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού συστήματος. «Όπως έχουμε δει, αυτό δεν είναι απλά ένα θέμα εκπαιδευτικής πολιτικής και πρακτικής, αλλά και κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών, αφιερωμένα όλα στον ίδιο σκοπό: τη βελτίωση του κοινωνικού περιβάλλοντος ως το δρόμο για μεγαλύτερη ευημερία, τόσο οικονομικά όσο για την υγεία και την προσωπική ευημερία μας. Αυτό θέτει τη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης σε προοπτική και μας επιτρέπει να ξεκινήσουμε να βελτιώνουμε τα σχολεία, όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως μέρος ενός θεμελιώδους μεταρρυθμιστικού προγράμματος.» Στο δυτικό κόσμο παρατηρούνται ραγδαίες κοινωνικές, οικονομικές, επιστημονικές και ιδεολογικές αλλαγές. Σε αυτές τις συνθήκες η μαζικοποιημένη εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι λειτουργική. Πρέπει να υπάρξουν εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, ώστε η εκπαίδευση να συμβαδίζει με την κοινωνικοπολιτισμική και πολιτικοοικονομική εξέλιξη, ώστε το άτομο-μαθητής,-τρια να μπορέσει να προετοιμαστεί σωστά και πολύπλευρα για να είναι ικανός,-ή να ανταπεξέλθει στην σύγχρονη πολυσύνθετη κοινωνία. Παρόλα αυτά στο σημερινό σχολείο συχνά παρατηρείται η εφαρμογή παρωχημένων παιδαγωγικών πρακτικών, έλλειψη οργανωτικών δομών και επαγγελματικής διαχείρισης του σχολικού οργανισμού. Η παρούσα διπλωματική εργασία στοχεύει στη συστημική ανάλυση του σχολικού περιβάλλοντος μάθησης με βάση τη θεωρία του Niklas Luhmann, ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις δομές του. Μόνο έτσι είναι δυνατό να εντοπιστούν τα αδύνατα σημεία και οι ελλείψεις του και να τεθούν τα δεδομένα σε νέα βάση και μέσω της προσδοκίας να υπάρξει αλλαγή-εξέλιξη του εκπαιδευτικού σχεδιασμού αποσκοπώντας στη σχολική ανάπτυξη. Παράλληλα γίνεται συσχετισμός της συστημικής με την οργανωσιακή θεωρία μάθησης στα πλαίσια της σχολικής μονάδας.Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της διπλωματικής εργασίας, η παρούσα χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, ενώ στο δεύτερο προσαρμόζονται οι θεωρητικές έννοιες στο σχολικό περιβάλλον μάθησης και εξάγονται ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα.Β. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.Η παρούσα διπλωματική εργασία διαρθρώνεται σε δύο βασικά μέρη, στο θεωρητικό και στο ερευνητικό. Το θεωρητικό μέρος χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Στην πρώτη και δεύτερη ενότητα γίνεται εκτενής αναφορά στη συστημική θεωρία του Niklas Luhmann (1927-1998) και στην οργανωσιακή θεωρία μάθησης αντίστοιχα. Στην τρίτη ενότητα αναλύονται οι έννοιες της σχολικής αποτελεσματικότητας, σχολικής βελτίωσης και αποτελεσματικής σχολικής ηγεσίας. Η επιλογή των εννοιών που μελετώνται έγινε αποσκοπώντας στη διαμόρφωση μιας σφαιρικής εικόνας της έννοιας της σχολικής ανάπτυξης του μανθάνοντος σχολείου υπό το πρίσμα της συστημικής θεωρίας. Στο δεύτερο μέρος μελετάται σε ποιο βαθμό μπορούν και πρέπει να συνδέονται η συστημική θεωρία και η οργανωσιακή θεωρία μάθησης έχοντας ως σκοπό τη σχολική ανάπτυξη και αποτελεσματικότητα. Γίνεται επίσης σχετική αναφορά στο ελληνικό σχολικό περιβάλλον μάθησης. Τέλος, διατυπώνονται προτάσεις για μελλοντική έρευνα.