Το παρελθόν του παρόντος : μια ανθρωπολογική μελέτη της σχέσης της τοπικής κοινωνίας με το Κάστρο της Μυτιλήνης

Abstract

Θέμα της παρούσας εργασίας αποτελούν οι διαφορετικές αναπαραστάσεις που διατηρεί μια κοινωνία για έναν αρχαιολογικό τόπο και πιο συγκεκριμένα για το μνημείο του Κάστρου της Μυτιλήνης. Μέσα από την εξέταση της μελέτης-περίπτωσης του εν λόγω αρχαιολογικού μνημείου, επιχειρώ να αναδείξω το πολύπλοκο ζήτημα της πολιτισμικής ταυτότητας και της φορτισμένης σχέσης ανάμεσα στη λόγια και τη λαϊκή παράδοση. Η έρευνα βασίζεται σε ένα διεπιστημονικό πλαίσιο, καθώς απαιτεί τη συμβολή των επιστημών της γεωγραφίας, της ιστορίας, της αρχαιολογίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Στο εθνογραφικό της κομμάτι η εργασία αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη,: στο πρώτο διεξάγω μια «από τα πάνω» προσέγγιση εξετάζοντας την προσπάθεια μνημειοποίησης του αρχαιολογικού χώρου από την πλευρά της αρχαιολογικής υπηρεσίας και της τοπικής ελίτ, λαμβάνοντας την προσπάθεια αυτή ως μια μορφή αποικιοποίησης του Κάστρου. Επίσης, στο πρώτο μέρος μελετώ τη διαδικασία κατασκευής της τοπικής ταυτότητας, αλλά και την παραγωγή τοπικής γνώσης από την εντόπια ελίτ, προβάλλοντας και τον ανταγωνισμό που υφίσταται μεταξύ των ερασιτεχνών και των επαγγελματιών αρχαιολόγων. Στο δεύτερο μέρος εστιάζω στην τοπική κοινωνία επιχειρώντας μια «από τα κάτω» προσέγγιση της σχέσης των εντοπίων με την αρχαιολογία και αποτελείται από τρεις θεματικές ενότητες: ξεκινώντας από τις αναπαραστάσεις των κατοίκων της Μυτιλήνης για τις αρχαιότητες του νησιού μέσα από τις αφηγήσεις των περιηγητών κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, εξετάζω τη σχέση της βιογραφίας του μνημείου με εκείνες των εντοπίων, επιχειρώντας να αποδείξω την «πολυφωνία» του Κάστρου και την αποδιάρθρωση της ομογενοποιητικής δράσης της ηγεμονικής ανάγνωσης του τόπου αυτού. Στη δεύτερη ενότητα μελετώ τη διαδικασία κατασκευής της τοπικής ταυτότητας των κατοίκων του οικισμού που γειτνιάζει με το μνημείο υπό μελέτη, ενώ στην τρίτη εστιάζω στη διαπραγμάτευση του ηγεμονικού λόγου από τους εντόπιους, μέσα στα πλαίσια της προσπάθειάς τους να υπερασπιστούν και να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Η εθνική ρητορική προσεγγίζεται ως μέσο αντίστασης απέναντι στις επεκτατικές διαθέσεις των κρατικών φορέων.