Λαθρεμπόρια, κοντραμπάντα, νταλαβέρια: ιστορία των παράτυπων διασυνοριακών συναλλαγών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία (περιοχή Λέσβου - Μικράς Ασίας)

Abstract

Τα σύνορα δημιουργούνται, ανοίγουν και κλείνουν στο επίπεδο των διακρατικών σχέσεων. Επίσημες πολιτικές αποφάσεις-εθνικές και υπερεθνικές- επιτρέπουν, απαγορεύουν ή καθορίζουν το βαθμό κυκλοφορίας προσώπων, αγαθών και πληροφοριών. Πολλές φορές όμως, αυτό που συμβαίνει στο τοπικό επίπεδο διαφέρει από αυτό που μακρόθεν αποφασίστηκε για αυτό. Οι ανταλλαγές, οι συναλλαγές και τα περάσματα δεν καθορίζονται μόνο από το κρατικό νόμο αλλά επίσης από την ίδια την πολιτισμική ιστορία των συναλλαγών και φυσικά τις εκάστοτε ιστορικές ανάγκες.Βασικός στόχος αυτής της εργασίας είναι η η ανασύνθεση μιας εναλλακτικής ιστορίας του ελληνοτουρκικού συνόρου στην περιοχή της Λέσβου μέσα από αφηγήσεις παράτυπων συναλλαγών σε αυτό. Με τον όρο παράτυπες διασυνοριακές συναλλαγές ορίζονται οι οικονομικές δοσοληψίες, εγχρήματες ή εμπράγματες, που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των δύο πλευρών του κρατικού συνόρου και αντιτίθενται στους νόμους του ενός ή και των δύο κρατών και που συνήθως αποκαλούνται λαθρεμπόρια. Κύριο μεθοδολογικό μου εργαλείο είναι η προφορική ιστορία, υποβοηθούμενη όμως από τεκμήρια και δευτερογενή βιβλιογραφία ώστε να στοιχειοθετηθεί επαρκέστερα το ιστορικό πλαίσιο. Τα πρόσωπα των αφηγήσεων της προφορικής ιστορίας και των ντοκουμέντων του Τύπου, είναι κυρίως ψαράδες, καπετάνιοι και καραβοκύρηδες που διέπρατταν τέτοιες συναλλαγές στο σύνορο μεταξύ Λέσβου και μικρασιατικών παραλίων. Η περίοδος μελέτης είναι η περίοδος από την επίσημη θέσπιση του ελληνοτουρκικού συνόρου στην περιοχή το 1923 έως και τη δεκαετία του 1960, κατά την οποία οι διασυνοριακές συναλλαγές σύμφωνα με τους συνομιλητές μου σταματούν.Η αφήγηση που ακολουθεί είναι η αφήγηση ενός ενοποιημένου χώρου με τα δικά του όρια και τη δική του ιστορία. Παράλληλα, εκφράζεται η διαπραγμάτευση με την κρατική εξουσία μέσω της αμφισβήτησης του κρατικού συνόρου αλλά και φωτίζονται οι τοπικές συνέπειες στο χώρο ενός καθεαυτό αμφισβητούμενου και διαπραγματεύσιμου συνόρου, του ελληνοτουρκικού δηλαδή συνόρου στο Αιγαίο.