Μελέτη του καθεστώτος κατασκευής μεγάλων φραγμάτων στη Βραζιλία και στην Ινδία: βασικά σημεία συγκριτικής αξιολόγησης των κινημάτων ενάντια στα φράγματα στις χώρες αυτές

Abstract

Η έκταση του προβλήματος της δημιουργίας περιβαλλοντικών προσφύγων λόγω της κατασκευής έργων μεγάλης κλίμακας σε αναπτυσσόμενες χώρες είχε μέχρι πρόσφατα υποεκτιμηθεί. Η κατασκευή μεγάλων φραγμάτων, η οποία συναντά ισχυρές κοινωνικές αντιδράσεις, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αιτίες δημιουργίας περιβαλλοντικών προσφύγων. Η παρούσα βιβλιογραφική εργασία επικεντρώνεται στις κοινωνικές αντιδράσεις που εμφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες ενάντια στα έργα αυτά στη Βραζιλία και στην Ινδία. Στη Βραζιλία οι αντιδράσεις αυτές οδήγησαν στη δημιουργία του Εθνικού Κινήματος ενάντια στα Φράγματα (Movimento dos Atingidos por Barragens, M.A.B.). Στην Ινδία οι εντονότερες αντιδράσεις εμφανίζονται ενάντια στο έργο Sardar Sarovar στην κεντροδυτική Ινδία από το Κίνημα για την Προστασία του Ποταμού Narmada (Narmada Bachao Andolan, N.B.A.). Γίνεται προσπάθεια να κατανοηθεί η εμφάνιση, η εξέλιξη και τα αποτελέσματα των αντιδράσεων αυτών μέσα από τη διερεύνηση του καθεστώς κατασκευής μεγάλων φραγμάτων. To καθεστώς αυτό και στις δύο χώρες αποτέλεσε βασικό πυλώνα των προσανατολισμένων στην οικονομική μεγέθυνση και “εμπνευσμένων” από το μύθο της μοντερνοποίησης μοντέλων ανάπτυξης τα οποία διαμορφώθηκαν από την ισχυρή εξάρτηση των εθνικών κυβερνήσεων από την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα σχετικά συμπεράσματα που εξάγονται μέσα από τη μελέτη των συγκεκριμένων περιπτώσεων (case-studies) είναι κοινά και για τις δύο χώρες. Τέλος, εντοπίζονται οι βασικές παράμετροι στις οποίες μπορεί να βασιστεί μια περαιτέρω συγκριτική ανάλυση των κινημάτων αυτών. Σημαντικές διαφορές παρουσιάζονται ανάμεσα στα δύο κινήματα όσον αφορά τη γεωγραφική επέκταση της κινητοποίησης και τη δομή τους, την εξέλιξη και διεύρυνση της ατζέντας τους, τις τακτικές που υιοθετούν και τις πηγές χρηματοδότησης των δράσεων τους. Από την παραπάνω μελέτη γίνεται φανερό ότι μέσα από τη δυναμικά εξελισσόμενη αντίδραση ενάντια στην κατασκευή φραγμάτων εκδηλώνεται μια ευρύτερη κοινωνική δυσφορία απέναντι στο μη συμμετοχικό τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται και εφαρμόζεται η ενεργειακή, γεωργική, περιβαλλοντική και γενικότερα αναπτυξιακή πολιτική των χωρών αυτών.