Περιβαλλοντική Ηθική, βιοηθική και ανθρώπινο γονιδίωμα : πειραματική διαδικασία σε μαθητές λυκείου

Abstract

Μετά την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος οι δυνατότητες επέμβασης στο ανθρώπινο γονιδίωμα είναι τεράστιες και ανοίγεται ο δρόμος για την δημιουργία ανθρώπων κατά παραγγελία μέσω της γενετικής. Η διεθνής κοινότητα έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και έχει ασχοληθεί σοβαρά με το φαινόμενο από τη πλευρά της βιοηθικής, δηλαδή από την σκοπιά των ηθικών προβλημάτων που προκύπτουν στην κοινωνία των ανθρώπων. Δείγμα της βιοηθικής προσέγγισης της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι η διεθνής διακήρυξη της UNESCO, στην οποία η παρέμβαση στο γονιδίωμα του ανθρώπου θεωρείται παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο πνεύμα της παγκόσμιας διακήρυξης της UNESCO κινήθηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Βιοϊατρικής και ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έθεσαν τις βάσεις για το βιοδίκαιο που ισχύει στις ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης σε πολλές χώρες έχουν δημιουργηθεί εθνικές επιτροπές βιοηθικής που γνωμοδοτούν για τα ζητήματα που προκύπτουν από τις ραγδαίες εξελίξεις στις επιστήμες της υγείας. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχει εκδηλωθεί ανάλογο ενδιαφέρον για τις συνέπειες των γενετικών παρεμβάσεων στο περιβάλλον. Οι παρεμβάσεις αυτές προκαλούν συρρίκνωσης της βιοποικιλότητας του πλανήτη και φαίνεται ότι στο μέλλον θα είναι μαζικότερες. Η έλλειψη αυτή είναι αναμενόμενη στα πλαίσια της ανθρωποκεντρικής φιλοσοφίας που επικρατεί στην εποχή μας, μιας φιλοσοφίας που εντάσσει στην ηθική κοινότητα μόνο τους ανθρώπους ενώ δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τα μη ανθρώπινα όντα, είναι ένα σύστημα ιδεών που αντιλαμβάνεται τον φυσικό κόσμο περίπου ως αποθήκη υλικών εργαλειακής αξίας, τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιούμε ελεύθερα, με σκοπό να αυξήσουμε την ανθρώπινη ευημερία.Από τη βιβλιογραφική έρευνα προκύπτει ότι κατά τη βαθιά οικολογία τα γονίδια όλων των όντων έχουν εγγενή αξία. Σύμφωνα με τον Soul M. ιδρυτής της βιολογίας της διατήρησης η ποικιλότητα των ειδών στη Γη έχει μια εγγενή αξία και πρέπει να προστατεύεται. Ο γενετικός κώδικας κάθε ανθρώπου αποτελεί φυσικό δεδομένο και δεν έχουμε το δικαίωμα να επέμβουμε στην βιολογική κληρονομιά της ανθρωπότητας (Jonas, H.). Το DNA αποτελεί ένα ιστορικό αρχείο της μέχρι τώρα ζωής των οργανισμών μέσα στο χώρο και το χρόνο, αλλά και ένα προθετικό πλαίσιο που υποδεικνύει την μελλοντική του πορεία. Αυτό σημαίνει ότι τα γονίδια έχουν εγγενή αξία κατ’ αναλογία της εγγενούς αξίας που έχει ο πλανήτης μας (Rolston, 1999: 51-52). Η γενετική σε μια κοινωνία με διαφορετικό κοσμοείδωλο θα μπορούσε να υπηρετήσει και να προωθήσει την προληπτική προστασία των οικοσυστημάτων, την προληπτική ιατρική έναντι της θεραπευτικής ιατρικής και την ενίσχυση της οικολογικής γεωργίας έναντι της χημικής γεωργίας και των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (Κουράκης, 2008).Η εργασία περιλαμβάνει την περιγραφή πειραματικής διαδικασίας η οποία καταλήγει ότι το μάθημα της Βιολογίας, με στοιχεία Βιοηθικής και Περιβαλλοντικής Ηθικής, μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να ευαισθητοποιηθούν και να διαμορφώσουν αντιλήψεις για τις εφαρμογές της γενετικής, αποτρέποντας πιθανές μη αναστρέψιμες εφαρμογές της στο μέλλον. Έτσι το μάθημα της Βιολογίας, εμπλουτισμένο κατά αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να γίνει εργαλείο για την Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

After the completion of the charting of the human genome the possibilities of intervention in the human genome are enormous and the way to the creation of humans to order through genetics is open.The international community has shown interest and has been seriously engaged in this phenomenon from the viewpoint of bioethics, namely from the point of view of the ethical problems arising in human society. An example of the bioethical approach of the charting of the human genome is the international declaration of UNESCO in which the intervention to the human genome is considered a violation of human rights. In the spirit of the international declaration of UNESCO the European Convention of Biomedicine and the Chart of the Fundamental Rights of the European Union set the basis for the viodikeo in force in the European countries. In addition, in many countries national bioethics committees have been created which opine on the issues emerging from the radical developments in medical sciences.However, so far no according interest has been displayed for the consequences of the genetic interventions to the environment. These interventions cause a shrinkage of the biodiversity of the planet and it seems that they will be more frequent in the future. This lack is expected within the scope of the human-centred philosophy prevailing nowadays, a philosophy which only incorporates humans to the ethical society and is not at all interested in non-human beings. It is a system of ideas which perceives the natural world as a storeroom of materials with instrumental value, which we can use freely in order to increase human prosperity.From bibliographical research it is concluded that according to deep ecology the genes of all creatures have intrinsic value. According to Soul M. establisher of the biology of conservation the diversity of specimens on the earth has an intrinsic value and must be protected. The genetic code of every human being is a natural fact and we do not have the right to intervene with the biological legacy of humanity. (Jonas H.) DNA is a historical record of the life of organisms within time and place so far but also an additive frame which indicates its future progress. This means that genes have an intrinsic value analogous to the intrinsic value of our planet. ( Rolston 1999:51-52).In a society with a different world image genetics could serve and promote preventive protection of ecosystems, preventive medicine over remedial medicine and the reinforcement of ecological farming over chemical farming and genetically modified organisms (Κourakis, 2008).Τhis essay includes the description of an experimental procedure which reaches the conclusion that the subject of biology with elements of bioethics and environmental ethics can help students be rendered sensitive and form notions for the application of genetics , preventing potential non-reversible applications in the future. In that manner the subject of Biology thus enriched could be an instrument for Environmental Education.