Βιοηθική, περιβαλλοντική ηθική και περιβαλλοντική εκπαίδευση : τo παράδειγμα της κλωνοποίησης

Abstract

Η παρούσα μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία πραγματεύεται τις έννοιες της Βιοηθικής, της Περιβαλλοντικής Ηθικής και της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης εστιάζοντας στο παράδειγμα της κλωνοποίησης σε μια προσπάθεια να διερευνηθεί η δυνατότητα σύμπλευσης των δύο πτυχών της εφαρμοσμένης ηθικής υπό το πρίσμα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Με αφετηρία την έρευνα στη βιολογία και τα πρόσφατα επιτεύγματα της κλωνοποίησης, επιχειρείται η εισαγωγή της βιοηθικής στην περιβαλλοντική εκπαίδευση ως τόπος συνάντησης με την περιβαλλοντική ηθική, μέσα από ένα διεπιστημονικό μοντέλο μαθησιακής διεργασίας, με απώτερο στόχο την ενεργοποίηση και ευαισθητοποίηση των ανθρώπων (παιδιών και ενηλίκων) σε θέματα αιχμής, όπως αυτό των ραγδαίων εξελίξεων της βιολογικής επιστήμης και των επιπτώσεων στο φαινόμενο της ζωής, όπως το ξέρουμε σήμερα. Ο απώτερος στόχος είναι, η φιλοσοφία να έρθει ξανά στο καθημερινό λόγο και μέσω του κριτικού στοχασμού, τα ατόμα όντας ικανά, να αντιμετωπίσουν τα πρακτικά προβλήματα που τους απασχολούν με όρους ηθικής ορθότητας, να μπορούν να καθορίσουν την τύχη της ανθρωπότητας, με σεβασμό στην έννοια της αξιοπρέπειας του ανθρώπου και της έννοιας της ζωής. Η εκπαίδευση κρίνεται αναγκαίο να διευρύνει τους στόχους της και να συμπεριλάβει θέματα αιχμής, όπως αυτό της κλωνοποίησης ώστε, μέσα από το κριτικό στοχασμό, τα παιδιά, οι πολίτες αλλά και η επιστημονική κοινότητα, να μπορούν να χειριστούν κατάλληλα τις εξελίξεις των επιτευγμάτων στην επιστήμη της βιολογίας και να καθορίσουν από κοινού την κατεύθυνση και την πρόοδο της επιστήμης, σεβόμενοι την αξία του ανθρώπου, της ζωής και της φύσης. H περιβαλλοντική εκπαίδευση ως καινοτόμος μορφή εκπαίδευσης, πολυδιάστατη και διεπιστημονική μπορεί να επεξεργαστεί τέτοιου είδους ζητήματα, όπως αυτό της κλωνοποίησης. Διαφαίνεται, η αναγκαιότητα συμπόρευσης της βιολογίας ως θετικής επιστήμης με τη φιλοσοφία και τις ανησυχίες των ανθρωπιστικών επιστημών και η αναγκαιότητα μιας ολιστικής προσέγγισης και αντιμετώπισης των προσανατολισμών της έρευνας και του αξιολογικού πλαισίου μέσα στο οποίο οφείλει να κινείται. Στόχος, είναι η εξοικείωση με τις θεωρίες της περιβαλλοντικής ηθικής, όσο και με τις έννοιες που αναφύονται ακριβώς στην τομή των περιοχών της φιλοσοφίας και της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και οι οποίες λειτουργούν ενισχυτικά μεν, διερευνητικά δε ως προς τη θεμελιώδη αντίληψη ότι το περιβάλλον είναι ένα κοινό αγαθό. Ο ρόλος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης καθίσταται καίριος καθώς εστιάζεται στην ανάπτυξη της στοχαστικής-κριτικής σκέψης, παραμένει σταθερά προσανατολισμένη στις αξίες και γι αυτό συνιστά μια εκπαίδευση πολιτική και δημοκρατική που υιοθετεί το μετασχηματικό ρόλο της παιδείας. Το ζήτημα της ανθρώπινης κλωνοποίησης, άπτεται της βιοηθικής, αλλά αφορά και στην περιβαλλοντική ηθική δεδομένου, ότι η ενδεχόμενη κλωνοποίηση θέτει προβληματισμούς σε σχέση με το ανθρώπινο είδος, τη μοναδικότητα του ατόμου, τη γενετική ποικιλομορφία, τη βιοποικιλότητα και κατ επέκταση το οικοσύστημα. Τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν από την ενδεχόμενη ανθρώπινη κλωνοποίηση, άπτονται θεμάτων που ανήκουν στο πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Εξάλλου, η περιβαλλοντική ηθική αναδεικνύει την επιταγή για τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση, ενώ η βιοηθική θέτει θέματα δεοντολογίας και επεξεργάζεται το πλαίσιο των κανόνων μέσα στο οποίο θα πρέπει να κινείται η έρευνα. Σκοπός της βιοηθικής δεν είναι να βάλει όρια στην επιστήμη, αλλά να γνωστοποιεί τις βασικές βιοηθικές αρχές, να ενημερώνει για τις τυχόν συνέπειες που μπορεί να έχει η συγκατάθεση του ανθρώπου σε μια νέα τεχνολογία και με αυτό τον τρόπο, να καθιστά τον άνθρωπο υπεύθυνο για τις αποφάσεις του κυρίως έναντι των επερχόμενων γενεών. Σε αυτό το σημείο, μπορεί να επιχειρηθεί η σύνδεση της βιοηθικής με την περιβαλλοντική ηθική στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, δεδομένου ότι οι σύγχρονες απαιτήσεις για πολιτική και ηθική ωρίμανση τόσο των πολιτών όσο και των κοινωνιών επηρεάζουν την ποιότητα ζωής και επαναπροσδιορίζουν τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, τα στοιχεία που το αποτελούν, την ίδια την επιστήμη. Η όποια πρόοδος της βιολογίας, εάν δεν συνάδει με τη διαμόρφωση των ηθικών αξιών και την ανάγκη αναθεώρησης και επαναξιολόγησης των πεποιθήσεων και των στάσεων μας ως κοινωνίας, θα είναι ανεξέλεγκτη και χωρίς ηθικά όρια.