Γεωπολιτική και ζωτικός χώρος: η Μικρασιατική Εκστρατεία και ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων

Abstract

Η παγκόσμια κυριαρχία τον 19ο αιώνα συνδέεται άρρηκτα με την τύχη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (το λεγόμενο Ανατολικό ζήτημα) και την επέκταση των Γερμανών ανατολικά. Στη γεωπολιτική σκέψη των Γερμανών η σύναψη στενών σχέσεων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελούσε μονόδρομο, ο οποίος θα μπορούσε να ανακόψει την υπερεξάπλωση της Μ. Βρετανίας. Ιδίως όταν η τελευταία προσέγγισε τη Ρωσία, με τελικό διακύβευμα τον από κοινού έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων. Για τις ελληνικές στρατηγικές επιδιώξεις η συγκυρία ήταν ιδανική: έμελλε να επιλεγεί από τη Μ. Βρετανία και τη Γαλλία για να αποτελέσει τη νέα περιφερειακή δύναμη που θα αντικαθιστούσε την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Ελλάδα, υπό την ιδιοφυή άσκηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από τον Ελευθέριο Βενιζέλο σε εκείνη την κρίσιμη, αλλά πολλά υποσχόμενη ιστορική συγκυρία, μπορεί τώρα να πραγματώσει τη Μεγάλη Ιδέα. Το εθνικό όραμα της που είχε επωασθεί στο συλλογικό ασυνείδητο των Ελλήνων ήδη από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Υπήρχε, όμως, η αναγκαία σύμπνοια στο ελληνικό πολιτικό περιβάλλον για την επίτευξη αυτού του γιγαντιαίου στόχου; Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Βενιζέλου, οι αντιβενιζελικοί, θα προέτασσαν το εθνικό συμφέρον από το πολιτικό ή θα τορπίλιζαν τον Βενιζέλο παρασύροντας τον σε κάποιο μοιραίο λάθος; Στο έργο υποστηρίζεται η άποψη ότι σε ένα περισσότερο υγιές πολιτικό περιβάλλον οι υψηλές δυνατότητες του Βενιζέλου θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ολοκλήρωση του εθνικού οράματος.Εκείνη η κρίσιμη περίοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εξαγωγή χρήσιμων και διδακτικών συμπερασμάτων. Συμπεράσματα που ανάγονται και στην τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα. Ενώ ο ελληνικός λαός υπόκειται σε ιδιαίτερα επαχθείς θυσίες, δεν υπάρχει κανένα όραμα για το μέλλον. Και αυτό καθιστά ακόμη δυσκολότερη την απαγκίστρωση των Ελλήνων από τη δυσάρεστη πραγματικότητα που βιώνουν. Αυτή είναι στην πραγματικότητα η μεγάλη αδικία. Η αδικία που συντελέστηκε στην περίπτωση της Μικρασιατικής Καταστροφής δεν αφορά μόνον στην απώλεια των εδαφών της Μικράς Ασίας. Αφορά και στην αδικία που βίωσε ο ελληνικός λαός στο μέτρο που πολέμησε σκληρά για την ολοκλήρωση αυτού του εθνικού οράματος τόσο στη Μικρά Ασία, όσο και στη Ελλάδα, με στερήσεις και απώλειες αγαπημένων προσώπων. Ο ηρωισμός που επέδειξαν τα ελληνικά στρατεύματα στη Μικρά Ασία ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Το Έπος του Σαγγάριου, για το οποίο ακόμη και ο ίδιος ο Κεμάλ θαύμασε τον Έλληνα στρατιώτη, θα μείνει γραμμένο με χρυσά γράμματα στην ένδοξη ελληνική ιστορία.