Αρχαιολογία και πολιτική

Abstract

Η αρχαιολογία ορίζεται ως μελέτη των ανθρώπινων κοινωνιών του παρελθόντος και του περιβάλλοντός τους, μέσω της συστηματικής ανάκτησης, αποκατάστασης και ανάλυσης των ευρημάτων της. Ανάμεσα στους πρωταρχικούς στόχους αυτής της νέας σχετικά επιστήμης είναι βέβαια η περιγραφή και η ερμηνεία επαναλαμβανόμενων προτύπων ανθρώπινης συμπεριφοράς που οδηγούν στη δημιουργία αυτών των ευρημάτων. Στην Ευρώπη και τον Παλαιό Κόσμο η αρχαιολογία εστιάστηκε στα ίδια τα υλικά ευρήματα και καλλιέργησε τα αναγκαία θεωρητικά και φιλοσοφικά στηρίγματα για να πετύχει τους σκοπούς της. Στον νέο κόσμο η προσοχή κατευθύνεται περισσότερο προς το υποκείμενο και τις ανθρώπινες κοινωνίες του παρελθόντος, Υπό αυτή την οπτική γωνία καθίσταται ένα από τα τέσσερα διακριτά πεδία της ανθρωπολογίας, αλλά ούτως η άλλως σε Παλαιό ή Νέο Κόσμο η αρχαιολογία είναι πλέον διεπιστημονική προσπάθεια που επεκτείνει διαρκώς τα όριά της αγκαλιάζοντας όλο και περισσότερες βοηθητικές επιστήμες. Αυτό βέβαια κάνει και περισσότερο περίπλοκη τη διαμόρφωση της επικράτειάς της. Από την πρωταρχική μορφή μιας περιγραφικής επιστήμης εξελίχθηκε σε ερμηνευτική επιστήμη. Αναζήτησε τις αιτίες πίσω από τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα και διαμόρφωσε τη δική της γνωσιοθεωρία, παρήγαγε δηλαδή τη δική της γνώση . Η αρχαιολογία συνδέεται στενά με την έννοια πολιτισμός. Ο πολιτισμός με τη σειρά του αντιπροσωπεύει πιθανώς έναν από τους πλέον συνηθισμένους όρους στη σύγχρονη αρχαιολογία, που προήλθε από την ανθρωπολογία και την κοινωνιολογία. Ο E. B. Tylor έθεσε τις βάσεις ενός ορισμού στα τέλη του 19ου αι. καθορίζοντας τον πολιτισμό (culture) ως "‘σύνθετο σύνολο που περιλαμβάνει τη γνώση, την πίστη, την τέχνη, τον νόμο, τα ήθη και τα έθιμα και άλλες δεξιότητες που απέκτησε ο άνθρωπος ως μέλος μιας κοινωνικής ομάδας. Υπό μία γενική έννοια λοιπόν είναι μια κοινά αποδεκτή μορφή συμπεριφοράς που υιοθετείται από μια δεδομένη κοινωνία και που περιλαμβάνει διακριτά και πολύπλοκα συστήματα τεχνολογίας, κοινωνικής οργάνωσης, σκέψης, κοσμολογίας, και ιδεολογίας. Ο πολιτισμός συνδέει την ανθρώπινη κοινωνία με το περιβάλλον της και για τον Leslie White, που έγραψε στα τέλη του 1950, είναι ένα υπερσωματικό χρονικό συνεχές πραγμάτων και γεγονότων εξαρτώμενων από τη συμβολοποίηση... έναν μηχανισμό δηλαδή που εξασφαλίζει την ασφάλεια και τη διάρκεια ομάδων και ατόμων του ανθρώπινου είδους . Στην παρούσα θα επιχειρήσουμε να δείξουμε ότι αυτή η γνωσιοθεωρία επηρεάζεται από πολιτικές, πολιτισμικές και εθνικιστικές αντιλήψεις που αλλοιώνουν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την επιστημονική ουδετερότητα της αρχαιολογικής επιστήμης. Επίσης, στη βάση της γενικής γνώσης για την πολιτική και εθνικιστική χρήση της αρχαιολογίας, θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε ως περίπτωση μελέτης (study case) την πολιτισμική και πολιτική ιδιαιτερότητα της υπόθεσης των Μαρμάρων του Παρθενώνα, επίσης Ελγινείων.