Τρόποι αναπαράστασης της εφηβικής συνείδησης σε σύγχρονα ελληνικά μυθιστορήματα για εφήβους (από το 1990 και εξής)

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί την αφηγηματολογική προσέγγιση μυθιστορημάτων που απευθύνονται σε εφήβους και θέτει ως αντικείμενο έρευνας την αναπαράσταση της εφηβικής συνείδησης στο σύγχρονο ελληνικό εφηβικό μυθιστόρημα. Στα πλαίσια της διατριβής εξετάζεται το σύνολο των γραμμένων από Έλληνες συγγραφείς μυθιστορημάτων που έχουν ταξινομηθεί σε εξειδικευμένες εκδοτικές κατηγορίες για μεγαλύτερους εφήβους και νεαρούς ενήλικες, τα οποία έχουν εκδοθεί από το 1990 μέχρι και το 2015. Για την ερμηνευτική προσέγγιση του υπό έρευνα υλικού αξιοποιείται το θεωρητικό σχήμα του Genette για την αναπαράσταση του αφηγηματικού υλικού και η τυπολογία της Cohn για την αναπαράσταση συνείδησης του μυθιστορηματικού χαρακτήρα, αλλά και θέσεις σύγχρονων αφηγηματολόγων, καθώς και θεωρητικών της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας.

Στα πρώτα δύο κεφάλαια της ανάλυσης εξετάζονται συγχρόνως για κάθε μυθιστόρημα ο βαθμός παρουσίας του αφηγητή και το είδος εστίασης της αφήγησης σε συνδυασμό με τις άμεσες ή έμμεσες τεχνικές που επιλέγονται για την αναπαράσταση της συνείδησης του χαρακτήρα, τόσο σε πλαίσιο τριτοπρόσωπης όσο και πρωτοπρόσωπης αφήγησης. Έτσι, οι τρόποι αναπαράστασης της συνείδησης του έφηβου χαρακτήρα διερευνώνται σε συνάρτηση με την περισσότερο ή λιγότερο μιμητική αναπαράσταση του κόσμου της ιστορίας από τον συγγραφικό αφηγητή, καθώς και με την κυριαρχία ή την εξαφάνιση της ενήλικης συγγραφικής φωνής.

Το τελευταίο κεφάλαιο της ανάλυσης επικεντρώνεται στη ρητορική διάσταση των ευρημάτων που αναδείχτηκαν στα δύο προηγούμενα κεφάλαια. Με αυτή την έννοια, το ερμηνευτικό εγχείρημα επεκτείνεται προς την κατεύθυνση του αναγνώστη και την απήχηση των επιλεγμένων αφηγηματικών τεχνικών -κυρίως της επικρατέστερης τεχνικής του χαρακτήρα-αφηγητή- στον υπονοούμενο αναγνώστη, στον οποίο απευθύνεται η κατηγορία των εξεταζόμενων μυθιστορημάτων, δηλαδή τον όψιμο έφηβο και τον νεαρό ενήλικα. Οι αφηγηματικές επιλογές των συγγραφέων των εξεταζόμενων μυθιστορημάτων συνδέονται με το βαθμό εμπλοκής του έφηβου αναγνώστη στον κόσμο της ιστορίας, με ζητήματα ιδεολογικού ελέγχου του αναγνώστη και αληθοφάνειας της εφηβικής αφηγηματικής φωνής.

Τhe present doctoral thesis attempts a narrative approach of contemporary novels for adolescents and puts under scrutiny the depiction of character’s consciousness in Greek young adult literature. Greek authors' novels, which have been published in book series for young adults from 1990 until 2015, build the corpus of this study. In terms of theoretical background, my analysis draws on Gérard Genette’s theory of narrative, as well as Dorrit Cohn's narrative modes for presenting consciousness in fiction. Furthermore, the approaches developed by contemporary narratologists and children's literature scholars have offered additional analytical tools for this study.

The first two chapters of the analysis illustrate the depiction of consciousness in third-person and first-person context respectively. I undertake a narrative analysis of the corpus in terms of the degree of narrator's perceptibility, the type of focalization and the various narrative modes, which authors choose in order to convey their characters’ state of mind to the reader. In the light of this evidence, every particular novel of the corpus is demonstrated to reflect either the affinity (consonance) between narrator and character, which is related to the concealment of the authorial narrative voice, or the distance (dissonance) between narrator and character, which is related to the strong appearance of the authorial narrative voice.

The last chapter of the study builds on the perception of narrative as rhetoric and investigates the rhetoric aspect of the narrative modes for presenting the characters’ inner life. In that respect, the analysis discusses how the narrative techniques illustrated in the former chapters - especially the dominant technique of the character-narrator - affect the adolescent reader’s level of engagement in the narration and his/her intimacy with the adolescent narrative voice, as well as his/her level of manipulation by the author.