Νέα στοιχεία από την αρχαιοαστρονομία στα Απολλώνεια μαντεία και στην αρχαία λατρεία του διδύμου Απόλλων-Ασκληπιός

Abstract

Οι ναοί του Απόλλωνα που λειτουργούσαν ως μαντεία, σχετίζονταν με την λατρεία του γιου του Απόλλωνα, Ασκληπιού, θεού της Ιατρικής και της Θεραπείας. Μελετήθηκαν ναοί του Απόλλωνα και του Ασκληπιού που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση ανά γεωγραφική περιοχή. Οι ναοί ευθυγραμμίζονταν με την ηλιακή ανατολή του αστερισμού του Κόρακα και κάποιοι ναοί ευθυγραμμίζονταν και με τον αστερισμό του Οφιούχου. Αυτό το αστρονομικό φαινόμενο υποστηρίζεται από τον μύθο, από αρχαιολογικά ευρήματα, ιστορικά κείμενα, καλλιτεχνικές παραστάσεις και αστρονομικά στοιχεία. Οι δεκαεπτά ναοί που επιλέχθηκαν για έρευνα καλύπτουν μία μεγάλη χρονολογική και γεωγραφική περιοχή. Δέκα ναοί είναι του Απόλλωνα και επτά του Ασκληπιού και είναι οι εξής: ο ναός του Πυθίου Απόλλωνα στη Γόρτυνα ( Κρήτη) και ο ναός του Ασκληπιού στην Λεβήνα (Κρήτη), ο ναός και ο βωμός του Απόλλωνα Μαλεάτα και ο ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα), ο ναός του Απόλλωνα Δειραδιώτη και δύο ναοί του Ασκληπιού στο Άργος (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα), ο ναός του Κλαρίου Απόλλωνα και ο ναός του Απόλλωνα στο Νότιον (Ιόνια ακτή, Μικρά Ασία, Τουρκία), ο ναός του Λαιρβήνου Απόλλωνα (Φρυγία, Μικρά Ασία, Τουρκία), ο ναός του Ασκληπιού με τον οίκο του Απόλλωνα στην Αρχαία Μεσσήνη ( Νότια Πελοπόννησος) και δύο ναοί του Απόλλωνα και δύο ναοί του Ασκληπιού στην Κω. Οι περισσότεροι ναοί του Ασκληπιού (θεραπευτικά κέντρα) συνδέονται με τους ναούς (κάποια μαντεία), βωμούς και χώρους λατρείας του Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας και ο Ασκληπιός λειτουργούν ως συμπληρωματικές θεότητες που επιβεβαιώνουν τη θρησκευτική προφητεία και τη θεραπεία. Σε χώρους λατρείας που συνδέονται με την τελετουργική θεραπεία και τη θεραπευτική πρακτική, η ευθυγράμμιση των ναών δείχνει ότι χρησιμοποιούσαν τους αστερισμούς στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό: υπερισχύουν αστρονομικές ενδείξεις που σχετίζονται με τους μύθους των θεών. Μέσω της παρούσας μελέτης, αποδεικνύεται ότι τα άυλα και υλικά στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι συνδεδεμένα. Ο αστρονομικός προσανατολισμός των ναών μελετήθηκε ως προς το αζιμούθιο τους, το γωνιακό ύψος του ορίζοντα και της ουράνιας απόκλισης, μέσα από την εφαρμογή των τεχνικών τηλεπισκόπησης, κάνοντας χρήση των χαρτών του Google Earth και συναφών αστρονομικών εργαλείων.

Apollonian temples with oracular function related to the cult of Apollo's son Asclepius, as well as, Asclepius temples, (both) appear to align with the heliacal rising of the constellation of the Crow (raven) by the sunrise of the Autumn Equinox. Some show to align with Ophiuchus, too. Both constellations are related with the mythological circle of the deities as a dual entity. This astronomical phenomenon is supported by myth, archaeological finds, historical texts, artistic representations and astronomical academic tradition. The seventeen temples-altars chosen for survey cover a major chronological and geographical area. Ten temples are of Apollo and seven are of Asclepius: the Pythios Apollon in Gortyna and associated Lebena Asclepius temple (Crete), the Apollo Maleatas and associated Altar within the Asclepeiion of Epidaurus, and the Asclepius temple of Epidaurus (Peloponnese, mainland Greece), Apollo Deiradiotes and an Asclepius temple close to the town of Argos (Peloponnese, mainland Greece), the temple and oracle of Apollo Clarios and Apollo Temple at Notion (Ionian coast, Asia Minor, Turkey), the Temple of Apollon Lairbenos (Phrygia, Asia Minor, Turkey), the Asclepius Temple, Apollo Kyparissios and an Antonine Apollo temple at the island of Kos, and Asclepius Temple with Apollo Oikos at Messene (southern Peloponnese). Most of the Asclepius Temples (healing centers) are associated with temples (some oracular), altars or worship houses of Apollo. Apollo and Asclepius function as complementary dualities who corroborate on religious prophecy and healing. On cult sites associated with ceremonial healing and curative practice, the alignment of the temples show the use of star markers in architectural planning: astronomical signs associated with myths of the actual gods, prevail. Through present study, it is shown that intangible and tangible cultural heritage are connected. The astronomical orientation of the temples is studied for their azimuth, angular altitude of the horizon and celestial declination, through applied remote sensing techniques, making use of Google Earth maps and associated astronomical tools.