Ο βρετανικός παράγοντας στην Αίγυπτο από το 1882 ως το 1952

Abstract

Από τον 18ο αιώνα η Αίγυπτος και η ευρύτερη Μέση Ανατολή είχαν μεγάλη στρατηγική σπουδαιότητα για τη Μεγάλη Βρετανία γιατί βρίσκονταν πάνω στις κύριες οδούς επικοινωνίας της με την Ινδία, την σημαντικότερη από τις βρετανικές κτήσεις. Με την διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ το 1869 η σημασία της Αιγύπτου αυξήθηκε γιατί κατέστη δυνατή η απ’ ευθείας και συντομότερη σύνδεση της Βρετανίας με τις κτήσεις της στην Ανατολή. Το 1882 η Βρετανία, για να εξασφαλίσει τις αυτοκρατορικές της επικοινωνίες που απειλήθηκαν από την εθνικιστική εξέγερση, κατέλαβε την Αίγυπτο, όπου διατήρησε σταθερή τη στρατιωτική της παρουσία μέχρι το 1954. Όταν η σημασία της Διώρυγας σαν συνδέσμου με την Ινδία και την Άπω Ανατολή μειώθηκε λόγω της συρρίκνωσης της βρετανικής αυτοκρατορίας και άλλαξαν οι στρατηγικές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή, η Βρετανία αποφάσισε να αποσυρθεί οριστικά από την Αίγυπτο. Η αρχική πρόθεση των Βρετανών ήταν να παραμείνουν στην Αίγυπτο μέχρι την αποκατάσταση της τάξης και την εισαγωγή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Η ανάγκη σταθεροποίησης των μεταρρυθμίσεων και οι μεταβαλλόμενες αυτοκρατορικές ανάγκες της Βρετανίας παρέτειναν συνεχώς την παραμονή της με αποτέλεσμα την επανεμφάνιση του εθνικιστικού κινήματος. Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αναδείχθηκε η στρατηγική σημασία της Αιγύπτου για την άμυνα της Διώρυγας και της Μέσης Ανατολής. Μετά τον πόλεμο οι Βρετανοί ανακήρυξαν μονομερώς την ανεξαρτησία της Αιγύπτου διατηρώντας την άμυνα και την προστασία των επικοινωνιών. Την περίοδο του μεσοπολέμου ένα τρίγωνο εξουσίας ανάμεσα στη βρετανική πρεσβεία, στο βασιλιά και στους εθνικιστές κυριάρχησε στην πολιτική ζωή προκαλώντας αναταραχή και συνεχείς μεταβολές ισορροπιών. Το 1936, με την υπογραφή συνθήκης μεταξύ των δύο χωρών, η Βρετανία νομιμοποίησε την παραμονή των δυνάμεών της. Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η στρατιωτική κατοχή της Αιγύπτου επέτρεψε στους συμμάχους τη νίκη επί των δυνάμεων του Άξονα στη Βόρεια Αφρική και την υπεράσπιση των αποθεμάτων πετρελαίου της Μέσης Ανατολής από τις γερμανικές βλέψεις. Μετά τον πόλεμο η Βρετανία προσπάθησε χωρίς επιτυχία να εντάξει την Αίγυπτο σε ένα σύμφωνο ασφάλειας της Μέσης Ανατολής έναντι της σοβιετικής απειλής, ενώ το 1954 σύναψε συμφωνία για πλήρη αποχώρηση των δυνάμεών της. Η Βρετανία παρέμεινε στην Αίγυπτο για την ασφάλεια των αυτοκρατορικών επικοινωνιών της και την υπεράσπιση της θέσης της ως παγκόσμιας Δύναμης. Η οικονομική και στρατιωτική της αποδυνάμωση μετά τον πόλεμο, το αντιαποικιακό κίνημα, η αλλαγή των στρατιωτικών μέσων και ο ενεργότερος ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή οδήγησαν τη Βρετανία στην εγκατάλειψη της Αιγύπτου και όλων των στρατιωτικών θέσεών της στην περιοχή.

Egypt as well as the broader Middle East area were of major importance to Great Britain since the 18th century due to their advantageous location right on the main routes of communications with India, the most significant of the British colonies. The opening of the Suez Canal in 1869 increased even more this significance of Egypt as the connection of Great Britain with its eastern colonies became shorter and more direct. In 1882, Great Britain occupied Egypt in order to secure its imperial communications which were threatened by the nationalistic revolt, maintaining a stable military presence till 1954. When, as a result of the reduction of the British Empire, the importance of the Suez Canal as a link with India and the Far East was diminished and the strategic balances in the Middle East changed, Great Britain decided to eventually withdraw from Egypt. The British had originally intended to remain in Egypt until the introduction of the necessary reforms and the establishment of order. However, the need of reform stabilization and the ever changing imperial demands of Great Britain kept prolonging its stay, ensuing the reappearance of the nationalistic movement. During the First World War the strategic importance of Egypt for the defense of the Suez Canal and the Middle East emerged. After the war, the British declared the independence of Egypt unilaterally though maintaining the defense and the preservation of communications. In between the two world wars, a trilateral form of authority among the British Embassy, the King and the nationalists prevailed in the political affairs causing disturbance and continuous changes of power balance. In 1936, upon the signing of a treaty between the two countries, Great Britain legalized the presence of its armed forces. The military occupation of Egypt in the Second World War allowed the Allies to win the battle over the forces of the Axis Powers in North Africa and to successfully defend the oil reserves of the Middle East from the German aims. Following the war, Great Britain tried ineffectively to enroll Egypt in a security pact of the Middle East against the Soviet threat while in 1954 the British signed an agreement for full withdrawal of their armed forces. Great Britain remained in Egypt for the safety of its imperial communications and the defense of its position as a world power. The financial and military weakness of Great Britain after the Second World War, the anti-colonial movement, the changes in the military means along with the more active role of the United States in the Middle East led the British to withdraw from Egypt and all their military positions in the area.