Όσα δε μας δείχνουν οι χάρτες: περιοχές στο μεταίχμιο και τόποι της εξαίρεσης, εγκαταλελειμμένοι οικισμοί ή περιοχές και δυσπρόσιτα νησιά στην Ελλάδα και στον κόσμο

Abstract

Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματεύεται τις περιοχές και τους τόπους που βρίσκονται «εκτός του χάρτη» και το πώς αυτοί έχουν μελετηθεί και αναλύονται από κλάδους της Γεωγραφίας στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο. Ως τέτοιοι θεωρούνται οι περιοχές ή οι τόποι που για ποικίλους και σύνθετους ιστορικούς, πολιτικούς και γεωγραφικούς παράγοντες βρίσκονται στο «μεταίχμιο» ή σε μια μόνιμη διαδικασία «εξαίρεσης» από συνήθεις και κανονικές διαδικασίες επικοινωνίας και ένταξης στον περίγυρο τους, οι εγκαταλελειμμένοι, για πολιτικούς, περιβαλλοντικούς, δημογραφικούς και άλλους λόγους οικισμοί και περιοχές , τα δυσπρόσιτα νησιά. Η εργασία μελετά τα υφιστάμενα και προτείνει νέα κριτήρια που σχετίζονται με τον εντοπισμό και τη θεωρητική, πολιτιστική και ιστορική τεκμηρίωση των περιοχών και των τόπων «που δεν μας δείχνουν οι χάρτες». Για το σκοπό αυτό χωρίζεται σε πέντε (5) βασικά κεφάλαια. Αρχικά (Κεφάλαιο 1) γίνεται αναφορά σε ορισμένα εισαγωγικά στοιχεία σχετικά με τους τόπους που βρίσκονται «εκτός του χάρτη», το πώς αυτοί αφορούν τη Γεωγραφία, σε ποία επιστημονικά της πεδία εντάσσεται η μελέτη τους και ποιες χωρικές και κοινωνικές διαστάσεις αυτών αποτελούν αντικείμενο εστίασης. Στο Κεφάλαιο 2 πραγματοποιείται βιβλιογραφική επισκόπηση και ορίζεται το θεωρητικό πλαίσιο για τις περιοχές και τους τόπους που «εξαιρούνται» από το χάρτη. Ακόμη καταγράφονται τα φυσικογεωγραφικά, αλλά και τα ανθρωπογενή, πολιτιστικά και ιστορικά χαρακτηριστικά των περιοχών «εκτός του χάρτη». Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται και ένα συνεκτικό μεθοδολογικό πλαίσιο, μια δική μου, με άλλα λόγια, πρόταση κριτηρίων με βάση την οποία μπορούν να εντοπίζονται και κατατάσσονται οι συγκεκριμένες περιοχές. Στο Κεφάλαιο 3 γίνεται αναφορά σε διεθνή παραδείγματα από περιοχές και τόπους που βρίσκονται «εκτός του χάρτη». Το σύνολο των περιπτώσεων που παρουσιάζεται αντλείται από το βιβλίο του Alastair Bonnett, ‘Unruly Places’. Οι μελέτες - περίπτωσης έχουν χωριστεί και καταταχθεί με βάση τις προαναφερθείσες τρεις (3) κατηγορίες - παραδείγματα περιοχών και τόπων που αποτελούν αντικείμενο εστίασης της πτυχιακής. Στο τέταρτο κεφάλαιο (Κεφάλαιο 4) γίνεται αντίστοιχη μελέτη εννέα (9) ιδιαίτερων περιοχών και τόπων στον ελλαδικό χώρο, με έμφαση σε πληθυσμιακά, ιστορικά, πολιτισμικά και οικονομικά στοιχεία που τις καθιστούν «εκτός του χάρτη». Τέλος, στη συμπερασματική ενότητα (Κεφάλαιο 5) πραγματοποιείται συζήτηση γύρω και εξάγονται γενικότερα συμπεράσματα, όσο αναφορά την επιστήμη της Γεωγραφίας και πως αυτή βοηθά τη μελέτη και καταγραφή ιδιαίτερων τόπων και περιοχών. Σημειώνεται ότι, για κάθε τόπο και περιοχή που παρουσιάζεται στα Κεφάλαια 3 και 4 παρατίθενται σχετικοί χάρτες και χαρακτηριστικές εικόνες, που παρουσιάζουν βασικά στοιχεία τεκμηρίωσης για τις εξεταζόμενες περιοχές και τοποθετούν αυτές ως προς το ευρύτερο γεωγραφικό τους πλαίσιο.