Ελληνιστικές χάλκινες εφηλίδες από τον Πειραιά: διάγνωση της κατάστασης διατήρησης και μελέτη της τεχνολογίας κατασκευής

Abstract

Αυτή η μελέτη διερευνά την κατάσταση διατήρησης ελληνιστικών εφηλίδων από μολυβδούχο κρατέρωμα. Βρέθηκαν στον Πειραιά, λιμάνι της Αθήνας, σε ανασκαφή στο πλαίσιο κατασκευής του σταθμού μετρό «Δημοτικό Θέατρο». Αποκαλύφθηκαν σε αρχαία πηγάδια, γεμισμένα με αποθέσεις από την καταστροφή του Πειραιά από τους ρωμαίους υπό τον Σύλλα το 86 π.Κ.Ε. Εντοπίστηκαν σε τρία διαφορετικά μικρο-περιβάλλοντα: σε στεγνή επίχωση, σε υδατοκορεσμένο περιβάλλον και σε υδατοκορεσμένο περιβάλλον με διατηρημένα ξύλινα αντικείμενα. Διερευνήθηκαν τα στρώματα διάβρωσης με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης με φασματογράφο ενεργειακής διασποράς ακτίνων Χ (SEM-EDS) και φασματοσκοπία Raman. Έγινε απόπειρα να συνδεθεί η κατάσταση διατήρησής τους με το περιβάλλον που βρέθηκαν. Οι εφηλίδες από τα δύο πρώτα περιβάλλοντα είναι σε καλή κατάσταση και η διάβρωσή τους είναι τύπος Ι. Αυτή που βρέθηκε με διατηρημένα ξύλινα αντικείμενα, ήταν πλήρως ορυκτοποιημένη, με εκτεταμένη εναπόθεση δευτερογενούς χαλκού εξωτερικά, και ίχνη που παραπέμπουν σε μικροβιακά επηρεασμένη διάβρωση. Επιπλέον, προέκυψαν κάποιες τεχνολογικές και ιστορικές πληροφορίες.

A condition assessment of Hellenistic leaded bronze bosses from Piraeus. The aim of this study is to investigate the corrosion processes of Hellenistic decorative leaded bronze bosses. They were unearthed from the center of Piraeus, the port of ancient and modern Athens, during the excavations for the construction of the metro station “Dimotiko Theatro”. They all were found inside wells and a cistern, which were filled with deposits from the destruction of the city from the Romans, under Sulla’s command at 86 BCE. They come from three different kinds of burial environments: 1) dry, 2) water-saturated and 3) water-saturated with a lot of waterlogged wood artifacts and other preserved organic materials. The corrosion layers and the metallic surfaces were examined through scanning electron microscopy and microanalysis (SEM-EDS), and Raman spectroscopy. An attempt was made to relate their condition with their burial environment. Those from the first and second environments were in a fairly good condition, mainly corrosion type I. The one from the third environment was completely mineralized, with an extensive redepotision of copper and evidences of microbially influenced corrosion. In addition, some information was acquired about their production technology and historical aspects.