Η ιστορία των Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης κατά το Μεσοπόλεμο. Αντισημιτισμός ή αφομοίωση;

Abstract

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης κατα το Μεσοπόλεμο με σκοπό, αφενός τη μελέτη της αντίληψης του κράτους για τους Εβραίους της πόλης, αφετέρου την ανάδειξή της αυτοαντίληψης των Εβραίων. Ερευνάται κατ’ αρχήν, ποία ήταν η υπόσταση της εβραϊκής κοινότητας που αναγνώρισε το κράτος και πώς αυτή συνδέθηκε με ορισμένες προβληματικές της συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας. H δεκαετία του 1920 σημαδεύτηκε από τη δημιουργία, με όρους νομικής τεκμηρίωσης, του ελληνοεβραίου πολίτη. Ωστόσο, η πολιτική του ελληνικού κράτους έως το 1933 υπαγορεύτηκε από το νέο είδους εθνικισμό που στρεφόταν προς την επίτευξη της εθνικής ομοιογένειας. Λόγω κυρίως αυτής της άτεγκτης επιβολής της ομοιογένειας και της προσπάθειας ουδετεροποίησης των Σεφαραδιτών της Θεσσαλονίκης η περίοδος της διακυβέρνησης του Βενιζέλου ήταν από τις πιο αντισημιτικές της Ελλάδας. Η έκταση του αντισημιτισμού που επέτρεψε, εάν όχι υποδαύλισε ο βενιζελικός φιλελευθερισμός, γίνεται φανερός μέσα από την εξέταση των αποτελεσμάτων της νομοθετικής παρέμβασης της περιόδου, που στην πλειονότητα της αφορούσε τους Εβραίους και είχε ως συνέπεια την επανατοποθέτηση τους στην ελληνική κοινωνία υπονομεύοντας τα συμφέροντα τους. Πάνω σε αυτές τις κινήσεις στηρίχθηκε η διάδοση των εθνικιστικών οργανώσεων στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε ένα εκρηκτικό μείγμα εβραιομασονισμού και εβραιομπολσεβικισμού, που στα μάτια των εθνικιστών ταυτοποιούσε τους Εβραίους ως εσωτερικό εχθρό και τελικά οδήγησε στον αντισημιτισμό. Ωστόσο, για τρεις δεκαετίες από τους Βαλκανικούς έως το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Ελλάδα παρέμεινε σημαντικό εβραϊκό κέντρο. Μέσα σε αυτά τα χρόνια άρχισε να αναδύεται η ελληνική εβραϊκή ταυτότητα. Δεδομένου του αντισημιτισμού και της έξαρσης της αντισημιτικής βίας της δεκαετία του 1930, τη στιγμή που αναδυόταν η επιτυχημένη εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και η αίσθηση της αφομοίωσης τμημάτων του εβραϊκού πληθυσμού, η συγκρότηση της ελληνικής εβραϊκής ταυτότητας είναι αξιοπρόσεκτη και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Έτσι, ερευνάται και η σχέση των Σεφαραδιτών με τον ελληνισμό. Τέλος, ερευνάται η κατάσταση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης υπό τον Ιωάννη Μεταξά. Αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς η Ελλάδα υπό το καθεστώς της αβασίλευτης, φιλελεύθερης δημοκρατίας υπήρξε πολύ πιο φανερά αντισημιτική απ’ ό,τι την περίοδο που την ακολούθησε αμέσως μετά, όταν η χώρα βρέθηκε υπό δικτατορικό καθεστώς με ηγέτη ένα φανερό θαυμαστή του Αδόλφου Χίτλερ. Ωστόσο, τα χρόνια της διακυβέρνησης του Μεταξά είναι τα πιο ήρεμα για την εβραϊκή κοινότητα.