Στοιχεία μαγείας και λαϊκών δοξασιών στην αρχαία ελληνική τραγωδία

Abstract

Θεμελιώδη χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού αποτελούν αφενός ο εγκωμιασμός της λογικής και αφετέρου η αίσθηση του μέτρου και της αρμονίας , όπου άνθισαν οι επιστήμες , η φιλοσοφία , η ποίηση και η ιστορία , όπως παραδίδονται μέσα από τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων . Ωστόσο , παράλληλα με τη λατρεία του ελεύθερου λόγου και της σκέψης , υποβόσκουν οι μυστηριακές λατρείες , οι μαγικές πρακτικές και τα απόκρυφα δόγματα , άρρηκτα συνδεδεμένα με την εναγώνια προσπάθεια του ανθρώπου να προβλέψει και να ερμηνεύσει τα μελλοντικά γεγονότα . Η μαγεία όπως διαφαίνεται μέσα από τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων , δεν αποτελούσε άγνωστο φαινόμενο στον ελληνικό χώρο . Ήδη πληροφορίες για μαγικές πρακτικές , γόητες , μυστηριακές θεότητες , μάντεις , δαίμονες και υπερφυσικές μυστηριακές δυνάμεις συναντά κανείς από την εποχή των Ομηρικών επών τον 8ο αι. π.χ. , στοιχεία που πιστοποιούν την πεποίθηση των Ελλήνων στη δύναμη της μαγείας. Η αρχαία ελληνική τραγωδία , το υπέρτατο δημιούργημα της δραματουργίας , η οποία συνδέεται με τις απαρχές της δημοκρατίας στην κοιτίδα του πνευματικού αρχαίου κόσμου , στην Αθήνα , δεν έμεινε ανεπηρέαστη από αυτές τις λαϊκές δοξασίες . Αντλώντας τα θέματά της από τους παραδοσιακούς μύθους και τις θρησκευτικές αντιλήψεις και θρύλους διαμορφώνοντας τις υποθέσεις και εκφράζοντας κοινωνικές και πολιτικές πεποιθήσεις της εκάστοτε περιόδου συνυφασμένες με τις ιδεολογικές προσεγγίσεις της εποχής της συσσωμάτωσε στα έργα του Αισχύλου , του Σοφοκλή και του Ευριπίδη αναφορές σε μαγικές δογματικές αντιλήψεις . Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εντοπιστούν οι αναφορές των λαϊκών δοξασιών αναφορικά με τη μαγεία και τις ερωτικές πρακτικές , τη θέση των μάντεων και της μαντικής ενασχόλησης και ερμηνείας , όπως της νεκυομαντείας, της πυρομαντείας και της οιωνοσκοπίας , αλλά και την αποτύπωση προκαταλήψεων και δεισιδαιμονιών στα έργα των τριών μεγάλων τραγικών δραματουργών του 5ου αι. π.χ. , του Αισχύλου , του Σοφοκλή και του Ευριπίδη προκειμένου ν' αναδειχθεί η συνέχεια ή η α-συνέχεια των παραδεδομένων αντιλήψεων στη διάρκεια της καλλιτεχνικής τους πορείας .