Χωρική επιδημιολογία: αρχές και εφαρμογές

Abstract

Το αντικείμενο που πραγματεύεται η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή είναι η χωρική επιδημιολογία, η οποία συχνά αναφέρεται και ως γεωγραφική επιδημιολογία. Επιχειρείται μία προσέγγιση στον επιστημονικό αυτόν κλάδο προσπαθώντας να μελετήσουμε το πλαίσιο εφαρμογής του καθώς και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιεί. Η χωρική επιδημιολογία ασχολείται με την χωρική διάσταση των νόσων, αλλά δεν περιορίζεται στην χρήση μεθοδολογιών μόνο της χωρικής ανάλυσης. Περιλαμβάνει ένα πλήθος χωρικών και χρονικών προσεγγίσεων, και η ανάλυση που πραγματοποιεί λαμβάνει χώρα στον πραγματικό χώρο και όχι στον αφηρημένο. Το γεγονός αυτό, δικαιολογεί και την ονομασία της ως γεωγραφική επιδημιολογία. Συχνά γίνεται ταύτιση της με την περιβαλλοντική επιδημιολογία, και δημιουργείται έτσι μία σύγχυση μεταξύ τους. Η περιβαλλοντική επιδημιολογία διερευνά τις περιβαλλοντικές παραμέτρους και τον κίνδυνο εμφάνισης μίας ασθένειας, ενώ η γεωγραφική επιδημιολογία ασχολείται με την μετάδοση της ασθένειας και την συμπεριφορά της επάνω στην επιφάνεια της γης. Η χωρική επιδημιολογία δέχεται συχνά κριτική σχετικά με την χρησιμότητά της, αλλά και για την συνεισφορά της στην επιστήμη της Επιδημιολογίας. Ο κύριος λόγος της αμφισβήτησης είναι η στατική ανάλυση που πραγματοποιεί, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη της την δυναμικότητα των φαινομένων.

Για την κατανόηση του αντικειμένου της χωρικής επιδημιολογίας, παρουσιάζονται τρεις περιπτώσεις εφαρμογής της σε πραγματικά δεδομένα ασθενειών ζώων και ανθρώπων. Οι εφαρμογές αφορούν, την επιζωότια ασθένεια του Καταρροϊκού Πυρετού των προβάτων στην Λέσβο, την ζωονόσο της Βρουκέλλωσης των κατοίκων του οικισμού Πεντάπολης στο νομό Φωκίδος, και την ασθένεια του Καρκίνου των κατοίκων των κεντρικών περιοχών της πόλης Buffalo στην δυτική πολιτεία της Νέας Υόρκης στις Η.Π.Α.. Υπάρχει μία κλιμάκωση στα υποκείμενα των ασθενειών, η οποία ξεκινάει από νόσο των ζώων (Καταρροϊκός Πυρετός), συνεχίζει με νόσο των ανθρώπων που προέρχεται από ζώα (Βρουκέλλωση), και καταλήγει σε νόσο των ανθρώπων η οποία σχετίζεται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες (Καρκίνος). Η κλιμάκωση αντικατοπτρίζεται και στο υπό διερεύνηση αντικείμενο της κάθε εφαρμογής. Στον Καταρροϊκό Πυρετό έχουμε τα κρούσματα (outbreaks) των προβάτων και την πηγή της νόσου, και μελετάμε μόνο την συμπεριφορά. Στην Βρουκέλλωση έχουμε τις περιπτώσεις (cases) της νόσου στους ανθρώπους, και η ανάλυση εστιάζει στις πηγές μόλυνσης από τα ζώα. Και στον Καρκίνο, έχουμε μόνο τα σύνολα των προσβεβλημένων κατοίκων και του πληθυσμού ανά επιφάνεια, και αναζητάμε περιοχές έντασης της νόσου, δηλαδή κρούσματα (outbreaks) όπου να συγκεντρώνονται πολλές περιπτώσεις προσβεβλημένων κατοίκων.

Υπάρχει εδώ μία αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της γνωστής και της άγνωστης πληροφορίας, με την μετάβαση από την πρώτη έως την τρίτη εφαρμογή. Σε κάθε περίπτωση, γίνεται χρήση διαφορετικών μεθοδολογιών ανάλυσης, καθιστώντας εμφανές το εύρος των μεθόδων, αλλά και των επιπέδων εφαρμογής της χωρικής επιδημιολογίας. Γίνεται συζήτηση για την ευελιξία που παρουσιάζει, και για τις προοπτικές ανάπτυξης του επιστημονικού κλάδου. Στο τέλος, προκύπτουν συμπεράσματα για τις μελλοντικές τάσεις στην χωρική επιδημιολογία, και για την ανάγκη συστηματοποίησης και δημιουργίας ενός πλαισίου αναφοράς.