Διερεύνηση στοιχείων της πράσινης χημείας σε σχολικά εγχειρίδια φυσικών επιστημών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και αποτύπωση των γνώσεων και στάσεων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου σε σχετικά θέματα

Abstract

Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί στην ανάλυση του περιεχομένου των σχολικών εγχειριδίων Χημείας που διδάσκονται στο Γυμνάσιο και το Λύκειο σε θέματα Πράσινης Χημείας και την αποτύπωση του επιπέδου της γνώσης που λαμβάνουν οι μαθητές από το περιεχόμενο των προαναφερόμενων εγχειριδίων για το υπό εξέταση ζήτημα, καθώς και κατά πόσον αυτή η γνώση επηρεάζει το βαθμό των περιβαλλοντικών τους στάσεων. Αναλυτικότερα, λαμβάνοντας υπόψη τη σχετική βιβλιογραφία και τα αντίστοιχα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών, (α) αξιοποιήθηκε η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου για να διερευνηθεί αν τα σχολικά εγχειρίδια των Β΄ και Γ΄ τάξεων του Γυμνασίου και των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων του Λυκείου περιλαμβάνουν επαρκείς γνώσεις αναφορικά με το καινοτόμο πεδίο της Πράσινης Χημείας και (β) πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση ενός δείγματος 200 μαθητών της νήσου Κω, με τη χρήση ερωτηματολογίου που περιλάμβανε ερωτήσεις κλειστού τύπου, του επιπέδου των γνώσεων, αντιλήψεων και στάσεων απέναντι σε συγκεκριμένες πρακτικές. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας κατέδειξαν με τρόπο εμφανή ότι σε επίπεδο επίσημων σχολικών εγχειριδίων του Γυμνασίου και του Λυκείου παρατηρείται σημαντικότατο έλλειμα σε θέματα που άπτονται της Πράσινης Χημείας και των εφαρμογών της. Οι εξαιρετικά σύντομες επιφανειακές και τεμαχισμένες αναφορές αφορούν στον ορισμό της Πράσινης Χημείας και την επιγραμματική αναφορά ενδεικτικά σε επιλεγμένες μόνο αρχές της, στοιχείο που δικαιολογεί και την ιδιαίτερα περιορισμένη γνώση των μαθητών σε αντίστοιχα θέματα. Παρόλο όμως το περιορισμένο γνωστικό τους υπόβαθρο, οι μαθητές φαίνεται να συμφωνούν με το γεγονός ότι η Πράσινη Χημεία στοχεύει στη βελτίωση των χημικών προϊόντων προς όφελος του περιβάλλοντος, καθώς και ότι είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος της στην προστασία του, συνομολογούν ότι η αλόγιστη χρήση των ανανεώσιμων πρώτων υλών οδηγεί σε επιβάρυνση των οικοσυστημάτων και ότι η χημική βιομηχανία έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Τέλος προκύπτει και το πολύ ενθαρρυντικό μήνυμα, ότι οι μαθητές θα ήθελαν, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, να εφαρμόζονται πρακτικές που σχεδιάζουν και παράγουν προϊόντα ασφαλέστερα για το περιβάλλον. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων αυτών, εκτός του ότι μας παρέχει γνώση για το τι διδάσκεται σήμερα στους μαθητές του Γυμνασίου και Λυκείου στη χώρα μας αναφορικά με την Πράσινη Χημεία και το βαθμό κατανόησης από τη μεριά τους της γνώσης αυτής, αναμένεται να χρησιμοποιηθεί και ως κατευθυντήρια γραμμή σε επόμενο εκπαιδευτικό σχεδιασμό με τον επαναπροσδιορισμό και εμπλουτισμό της σχετικής ύλης, γεγονός απαραίτητο αν λάβουμε υπόψη τις ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της Πράσινης Χημείας και της συμβολής της στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.