Ζητήματα μορφοφωνολογίας στη γλωσσική ποικιλία του Έμπωνα Ρόδου

Abstract

Η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο την περιγραφή και την ανάλυση του φωνολογικού και μορφολογικού συστήματος της δωδεκανησιακής διαλέκτου δίνοντας έμφαση στη διαλεκτική ποικιλία του Έμπωνα. Ο Έμπωνας είναι ένα χωριό που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Ρόδου (Δωδεκάνησα) κι η γλωσσική του ποικιλία διαφέρει αισθητά από άλλες γλωσσικές ποικιλίες του νησιού. Στο χωριό αυτό πραγματοποιήσαμε έρευνα πεδίου, στην οποία συμμετείχαν επτά ομιλητές, οι οποίοι είναι φυσικοί ομιλητές της διαλεκτικής ποικιλίας και μόνιμοι κάτοικοι του χωριού. Με βάση τα δεδομένα της έρευνάς μας παρέχουμε εκτενή περιγραφή των φωνολογικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών που εντοπίστηκαν σε αυτή τη ροδιακή ποικιλία, τα οποία διακρίνονται από την Κοινή Ελληνική. Σε φωνολογικό επίπεδο, εντοπίζονται πολλά φωνολογικά φαινόμενα που απαντώνται και σε άλλα ιδιώματα ή διαλέκτους όπως είναι η κυπριακή διάλεκτος και η κρητική. Σε μορφολογικό επίπεδο, η γλωσσική ποικιλία του Έμπωνα χαρακτηρίζεται από ποικιλία ρηματικών καταλήξεων, οι οποίες εντοπίζονται εναλλάξ στο λόγο των ομιλητών. Ακόμη, όσο αφορά την ονοματική μορφολογία, περιγράφονται οι διαφορετικές κλιτικές τάξεις και επιχειρείται ομαδοποίησή τους με βάση το γραμματικό γένος. Τα αποτελέσματα της έρευνας πεδίου έδειξαν ότι στο σύστημα της γλωσσικής ποικιλίας του Έμπωνα, επιβιώνουν, μέχρι σήμερα, και συνυπάρχουν παράλληλα με τους τύπους της Κοινής Ελληνικής αρκετά από τα ιδιάζονται χαρακτηριστικά που συνθέτουν τη φυσιογνωμία του ροδιακού ιδιώματος, όπως είναι η διατήρηση του τελικού «–ν», οι καταλήξεις «-ούσι(ν)» και «-άσι(ν)» και η συλλαβική αύξηση «ε». Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας συμβαδίζουν με τις περιγραφές του ροδιακού ιδιώματος, με μερικές ιδιαίτερες εξαιρέσεις. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί μια ευοίωνη ένδειξη για τη ζωτικότητα αυτής της δωδεκανησιακής ποικιλίας, καθώς φαίνεται να αντιστέκεται ως ένα βαθμό στην επίδραση της Κοινής Ελληνικής.