Εκπαίδευση για το περιβάλλον και δυσλεξία: γνώσεις και απόψεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από τη συντέλεση ραγδαίων εξελίξεων και αλλαγών τόσο σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, όσο και σε περιβαλλοντικό και πολιτιστικό. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό πως αυτές οι εξελίξεις επηρεάζουν και το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο οφείλει να προσαρμόζεται, εκσυγχρονίζεται και να εναρμονίζεται σύμφωνα με αυτές. Μια βασική αλλαγή με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο χώρος της εκπαίδευσης αποτελεί η φοίτηση ολοένα και περισσότερων μαθητών/τριών με ειδικές εκπαιδευτικές δυσκολίες στα πλαίσια του γενικού σχολείου. Έτσι η εκπαιδευτική κοινότητα και όχι μόνο έχει εστιάσει το ενδιαφέρον της σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα, η οποία καθιστά επιτακτική την ανάγκη αναθεώρησης του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος και τη διαμόρφωσης ενός σύγχρονου σχολείου. Η εκπαιδευτική πολιτική του σύγχρονου σχολείου θα πρέπει να προσανατολίζεται σε αρχές και αξίες που θα προάγουν τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, την κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, την αλληλεγγύη, την ανοχή και αποδοχή της διαφορετικότητας, προσφέροντας παράλληλα ισότητα ευκαιριών μάθησης και συμμετοχής σε όλους τους μαθητές/τριες, ανεξαρτήτως των ιδιαίτερων αναγκών και χαρακτηριστικών τους. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ως μια μετασχηματιστική εκπαιδευτική μορφή, έχει ως βασική της επιδίωξη αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά που οφείλει να διαθέτει το σύγχρονο σχολείο. Η παρούσα, λοιπόν, διπλωματική εργασία επιδιώκει τη σύνδεση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με την Ειδική Αγωγή και ιδιαίτερα με τα άτομα με δυσλεξία, καθώς αποτελούν μία από τις πιο πολυπληθείς ομάδες των ατόμων με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες που φοιτούν στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Αναλυτικότερα σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης είναι η διερεύνηση των γνώσεων και απόψεων των εκπαιδευτικών, γενικής και ειδικής αγωγής, Α/θμιας Εκπαίδευσης αναφορικά με την Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και τη διδασκαλία της στα άτομα με το σύνδρομο της Δυσλεξίας. Ειδικότερα, εξετάστηκαν και καταγράφηκαν οι γνώσεις και οι απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με το αν είναι εφικτή η διδασκαλία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα δυσλεκτικά άτομα, τι απαιτείται για να είναι εφικτή και αν η διδασκαλία της προσφέρει και ενισχύει τα δυσλεκτικά άτομα, τόσο σε συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο, όσο και σε γνωστικό. Τέλος, επιχειρήθηκε η διασταύρωση και σύγκριση των γνώσεων και απόψεων ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς Γενικής Παιδείας και στους εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής Α/θμιας Εκπαίδευσης Ρόδου. Στο πρώτο μέρος της παρούσας μελέτης πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με την έννοια, τη στοχοθεσία, τις αρχές, τις αξίες και τα χαρακτηριστικά που διέπουν την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και την Εκπαίδευση για την Αειφορία. Επιπλέον, επισημάνθηκε τι προβλέπουν τα αναλυτικά προγράμματα για την εφαρμογή της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ποιες παιδαγωγικές μεθόδους αξιοποιεί, ποια χαρακτηριστικά πρέπει να διέπουν τον εκπαιδευτικό Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, αλλά και ποιοι παράγοντες αποτελούν τροχοπέδη στην υλοποίηση περιβαλλοντικών προγραμμάτων. Αποσαφηνίστηκαν οι έννοιες των μαθησιακών δυσκολιών και της δυσλεξίας, έγινε αναφορά στα αναλυτικά προγράμματα της Ειδικής Αγωγής και παρατέθηκαν πληροφορίες αναφορικά με τους τύπους, την αιτιολογία, τη συμπτωματολογία και στρατηγικές παρέμβασης που αφορούν το σύνδρομο της δυσλεξίας, καθώς και στοιχεία για την σχολική επίδοση, την αυτοεκτίμηση-αυτοαντίληψη και σχολική ενσωμάτωση των δυσλεκτικών ατόμων. Το θεωρητικό πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας ολοκληρώνεται με τη σύνδεση της Ειδικής Αγωγής με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και παρατίθεται η σύγκλισή τους σε επίπεδο στοχοθεσίας, μεθοδολογίας, αρχών και αξιών. Σημαντική αναφορά γίνεται και στα χαρακτηριστικά του σύγχρονου σχολείου, ένα σχολείο που απευθύνεται σε όλους. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η μεθοδολογία της έρευνας, τα αποτελέσματα, αλλά και τα τελικά συμπεράσματα και οι προτάσεις για μελλοντικές μελέτες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τόσο οι εκπαιδευτικοί γενικής αγωγής, όσο και οι εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής αναγνωρίζουν τη συμβολή και προσφορά της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα άτομα με δυσλεξία. Αναλυτικότερα, μέσα από τα αποτελέσματα της ερευνητικής διαδικασίας διαπιστώθηκε πως τόσο το επίπεδο γνώσεων, όσο και το επίπεδο απόψεων των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής αναφορικά με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, την Ειδική Αγωγή, τη δυσλεξία και τη μεταξύ τους συσχέτιση και σύνδεση, βρίσκεται σε αρκετά ικανοποιητικό έως υψηλό επίπεδο και πως δεν υπήρξε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ειδικοτήτων, αντιθέτως έγινε αντιληπτή η υψηλή θετική τους συνάφεια.