Η πολιτική κατοικίας στη λειτουργία του ευρωπαϊκού κράτους: η περίπτωση της Ελλάδας

Abstract

Η εξασφάλιση της πρόσβασης όλων σε επαρκή κατοικία αποτελεί μία διαχρονική πρόκληση τόσο σε κεντρικό όσο και σε αυτοδιοικητικό επίπεδο. Η πολιτική κατοικίας που ρυθμίζει την πρόσβαση στη στέγη είναι εξαιρετικά σύνθετη και παράλληλα επιδραστική σε μία σειρά από τομείς όπως ο σχεδιασμός του χώρου, η οικονομική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική πολιτική. Λαμβάνει, δε, αρκετά διαφορετική μορφή από χώρα σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παροχή κοινωνικής κατοικίας, το πιο σημαντικό εργαλείο της πολιτικής κατοικίας, επίσης εμφανίζει σημαντική ποικιλομορφία πανευρωπαϊκά, ωστόσο ανεξαρτήτως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, έπαιξε διαχρονικά συνεκτικό ρόλο στη λειτουργία των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών. Η παρούσα εργασία επιχειρεί να φωτίσει την πολύπλευρη σημασία της πολιτικής κατοικίας στις χώρες της Ευρώπης, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην κοινωνική κατοικία ως όχημα άσκησης της πολιτικής κατοικίας. Μέσα από μία επισκόπηση των διαφορετικών μοντέλων κοινωνικής κατοικίας αναδεικνύουμε τα βασικά συστατικά τους αποτιμώντας παράλληλα την κρατική παρέμβαση στην κατοικία στη διάρκεια του 20ου αιώνα και στις αρχές του 21ου αιώνα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην περίπτωση της Ελλάδας που εμφανίζει αρκετές ιδιομορφίες στη δική της ιστορική διαδρομή στον τομέα της κατοικίας. Η ιδιοκατοίκηση εκφράστηκε τόσο ως κοινωνική επιθυμία όσο και ως κρατική στρατηγική επιλογή παράγοντας ένα μοντέλο που μέσω περιορισμένης και σίγουρα αποσπασματικής κρατικής παρέμβασης κάλυψε για δεκαετίες με επάρκεια τις στεγαστικές ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού. Τι γίνεται, όμως, όταν το ευρύτερο πλαίσιο ανατρέπεται όπως συνέβη με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα; Καταγράφουμε πώς η ελληνική κατοικία βρίσκεται εκτεθειμένη σε μία νέα πραγματικότητα χωρίς εναλλακτικές λύσεις για όσους τις έχουν ανάγκη. Όμως η νέα στεγαστική πραγματικότητα δεν αποτελεί ελληνικό προνόμιο, μια και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες μοιάζουν στην αυγή του 2020 υποχρεωμένες να αναθεωρήσουν την πολιτική κατοικίας τους που αδυνατεί να καλύψει επαρκώς τις ανάγκες σημαντικού τμήματος του πληθυσμού τους. Καταλήγουμε πως ευρύτερες εξελίξεις όπως η αλλαγή του σύγχρονου τρόπου ζωής, η δημογραφική εξέλιξη, καθώς και η αλλαγή του προφίλ των νοικοκυριών που συναντά κανείς στις σύγχρονες πόλεις δείχνουν να ανοίγουν ένα νέο κύκλο για την πολιτική κατοικίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, επισημαίνοντας γιατί η Ελλάδα μοιάζει αυτή τη φορά υποχρεωμένη να ακολουθήσει.