Η ποιότητα των θεσμών και η οικονομική κρίση στην Ελλάδα

Abstract

Στην παρούσα μελέτη επιδιώκεται ο εντοπισμός θεσμικών ασυνεπειών στους τομείς της πολιτικής και της οικονομίας και ο τρόπος με τον οποίον τελικά αυτές επηρέασαν την πορεία της Ελλάδας και οδήγησαν στην οικονομική κρίση των τελευταίων ετών. Στο πρώτο μέρος παρατίθενται οι απόψεις πολιτικών στοχαστών (Agnoli, Ferrajoli, Schumpeter και Schmitt) οι οποίοι στα έργα τους καταδεικνύουν τις όψεις των αλλοιώσεων τις οποίες παρουσιάζουν οι σύγχρονες Δημοκρατίες στις βασικές τους αρχές. Βασική ασυνέπεια κατά τους θεωρητικούς συνιστά η ενδυνάμωση της εκτελεστικής εξουσίας και ο περιορισμός της νομοθετικής σε τέτοιο βαθμό που κυρίαρχο ρόλο δεν έχει πια ο νόμος, αλλά ο έχων την εξουσία. Επίσης, η τάση των εκλογικών συστημάτων να ευνοούν τα πιο ισχυρά κόμματα συντελεί σε έναν περιορισμό των επιλογών των ψηφοφόρων, σε μια ομοιογένεια των προγραμμάτων των κομμάτων και στη δημιουργία πολιτικών ελίτ που εναλλάσσονται στην εξουσία. Αποτελέσματα της παραπάνω αλλοίωσης αποτελούν η αποπολιτικοποίηση των πολιτών, η αποξένωση των κομμάτων από τις κοινωνικές τους βάσεις αλλά και η έναρξη πελατειακών σχέσεων των κομμάτων εξουσίας τόσο με τους ψηφοφόρους όσο και με ιδιωτικά συμφέροντα. Η εγχώρια πολιτική κινδυνεύει έτσι να ακολουθεί τα προτάγματα των αγορών και όχι αυτά του λαού. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όπου πολλές αποφάσεις για την εκάστοτε χώρα λαμβάνονται σε εξωτερικά φόρα και χωρίς να υπάρχει ένα στέρεο πλαίσιο κανόνων προφύλαξης των χωρών από τις αγορές. Στη συνέχεια παρατίθεται ένας ορισμός της διαφθοράς, μιας έννοιας δύσκολης στην αποτύπωσή της, καθώς αποτελεί ποιοτικό χαρακτηριστικό με δύσκολα αποτυπώσιμα ποσοτικά δεδομένα. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται το πώς ορισμένες πτυχές του πολιτικού και κομματικού συστήματος στην Ελλάδα παρουσιάζουν κρίση που σαν αποτέλεσμα αφήνουν πρόσφορο έδαφος στην εμφάνιση και τη διατήρηση πράξεων διαφοράς. Η δημόσια διοίκηση που στελεχώνεται από κομματικά μέλη, η μη αποτελεσματική άσκηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου, η απογύμνωση του ΠτΔ από τις αρμοδιότητές του, ο διορισμός των Προέδρων των ανώτατων δικαστηρίων από πρόταση του υπουργικού συμβουλίου και ο μικρός βαθμός εσωκομματικής δημοκρατίας αποτέλεσαν παθογένειες των θεσμών με ποικίλες αρνητικές επιπτώσεις. Στο τελευταίο μέρος σκιαγραφείται η ελληνική οικονομία από το 1974 και μετά και οι οικονομικές πολιτικές ανά τέσσερις υποπεριόδους. Σκοπός είναι η αποτύπωση των αποτελεσμάτων των θεσμικών ασυνεπειών, που στην πράξη μετουσιώθηκαν στην διόγκωση του δημοσίου τομέα, στον εκτενή εξωτερικό δανεισμό, στην αδυναμία αποκρατικοποιήσεων, στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας της χώρας, αλλά και στην ασυνέχεια του τρόπου υπολογισμού του κρατικού προϋπολογισμού, που τελικά όλα μαζί οδήγησαν στην οικονομική κρίση.