Η παραποίηση των λογιστικών καταστάσεων μια μελέτη προβλεπτικών μοντέλων

Abstract

Η παρούσα εργασία ασχολείται με το θέμα της παραποίησης των δημοσιευμένων λογιστικών καταστάσεων και κατά πόσο η πιθανότητα αυτή συνδέεται με διάφορους χρηματοοικονομικούς δείκτες. Το φαινόμενο της παραποίησης των λογιστικών καταστάσεων παρατηρείται σε παγκόσμια βάση και σε όλους τους κλάδους. Στην Ελλάδα έλαβε μεγάλες διαστάσεις από τις αρχές του 21ου, με συγκυρία την έντονη δραστηριότητα στην πρωτογενή χρηματιστηριακή αγορά (δημόσιες εγγραφές που αφορούσαν και εισαγωγή εταιρειών στο χρηματιστήριο αλλά και άντληση μετοχικών κεφαλαίων από ήδη εισηγμένες). Η παραποίηση λογιστικών καταστάσεων λαμβάνει συνήθως χώρα από την ανώτατη διοίκηση κάτι που δυσχεραίνει τους ελέγχους και την ανίχνευση της. Οι επιπτώσεις της η παραπλάνηση των επενδυτών και άλλων εταιρικών ενδιαφερομένων και, κατά συνέπεια, οι λάθος επενδυτικές αποφάσεις που επιφέρουν απώλεια εισοδήματος το οποίο, συνήθως, προσπορίζονται μέλη της διοίκησης. Κίνητρο για παραποίηση λογιστικών καταστάσεων υπάρχει και για να δείξει η διοίκηση μια καλή εικόνα, ιδιαίτερα σε περιόδους κακών οικονομικών συγκυριών. Διάφοροι ερευνητές έχουν δείξει μια σύνδεση ανάμεσα στην πιθανότητα παραποίησης των λογιστικών καταστάσεων και σε διάφορους χρηματοοικονομικούς δείκτες. Στην παρούσα εργασία εξετάστηκε κατά πόσο και στη σημερινή εποχή αυτή η πιθανότητα μπορεί να προβλεφθεί από κάποιους σχετικούς δείκτες. Χρησιμοποιήθηκε δείγμα 165 επιχειρήσεων εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, όπου οι 34 βρέθηκαν να είναι ύποπτες για τέτοιες απάτες, με βάση κάποια σχετικά κριτήρια. Η ανάλυση παλινδρόμησης (μέθοδοι Logistic και Probit Regression) έδειξε ότι η πιθανότητα παραποίησης των λογιστικών καταστάσεων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό σε μια σειρά από δείκτες και ότι υπάρχει καλός διαχωρισμός των επιχειρήσεων σε αυτές που έχουν διαπράξει παραποίηση των λογιστικών καταστάσεων και στις άλλες. Πιο συγκεκριμένα, επιχειρήσεις με υψηλή μόχλευση και χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα παραποίησης των λογιστικών καταστάσεων, ενώ επιχειρήσεις με χαμηλά περιθώρια μικτού και καθαρού κέρδους, με προβλήματα ρευστότητας και μικρού μεγέθους έχουν και αυτές μια μικρή τάση να εμφανίζουν τέτοια πιθανότητα. Ένα ενδιαφέρον εύρημα, ακόμη, είναι ότι πως επιχειρήσεις μικρού μεγέθους που αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα, εάν εμφανίζουν υψηλό κέρδος ως ποσοστό του ενεργητικού και υψηλή κυκλοφοριακή ταχύτητα, τότε και πάλι είναι πιθανόν ύποπτες να έχουν διαπράξει παραποίηση λογιστικών καταστάσεων. Τα αποτελέσματα αυτά παρουσιάζουν διαφορές και ομοιότητες σε σχέση με αντίστοιχη έρευνα στην ελληνική αγορά σε περίοδο προ κρίσης (Spathis, 2002). Φαίνεται πως την περίοδο κρίσης οι επιχειρήσεις προσπαθούν να επιβιώσουν και για αυτό όσες είναι πιο ευπαθείς σε μια γενικότερη κακή οικονομική συγκυρία είναι και αυτές με αυξημένα κίνητρα, άρα και πιθανότητα, να διαπράξουν παραποίηση των λογιστικών καταστάσεων. Θα πρέπει, όμως, να ληφθεί υπόψη πως αυτά τα ευρήματα αφορούν μια περίοδο κρίσης και ότι μπορεί σε μια πιο καλή οικονομική συγκυρία κάποιοι άλλοι δείκτες να επηρεάζουν την πιθανότητα παραποίησης των λογιστικών καταστάσεων. Επίσης, προτείνεται η εξέταση επιπλέον μη χρηματοοικονομικών δεικτών που έχουν να κάνουν με την εταιρική διακυβέρνηση και τις δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, κατά κύριο λόγο, για μια πιο αυξημένη αποτελεσματικότητα πρόβλεψης της πιθανότητας παραποίησης των λογιστικών καταστάσεων.

This dissertation deals with fraudulent financial statements (FFS) and how the probability of this event connects with several financial ratios. FFS is observed worldwide across all industries. In Greece, FFS was initially observed on a high basis in the beginning of 21st century, where this period an increased activity in primary stock exchange market took place (IPO’s for companies both to enter stock market and raise funds). FFS takes place, usually, from top management and this is why controls to detect it are hard to achieve their goals. FFS impact is investors and several stakeholders’ misinform so that to lead to wrong investment decision and income loss which ends up on top management members. Moreover, another FFS motive is for the top management to show a better than real performance of a company, especially in recession periods. Several researched have shown a connection between FFS probability and several financial ratios. In this dissertation, such a connection was examined based on a sample of 165 corporations of Greek exchange, where 34 of them were suspended for FFS during 2017. Regression analysis (Logistic and Probit Regression) showed that FFS probability depends, with a great extent, on several financial ratios and that there is a good separation between corporation with and without FFS. More particularly, corporations with high leverage and low creditworthiness were found to have higher probability of FFS, while corporations with low gross and net profit margins, with liquidity problems, with low size were also found to have a small tension for FFS. Another interesting finding was that small-sized corporations with relevant problems, if they have high profit as assets percentage and high assets turnover, they are also suspended for FFS. These results have similarities and differences compared to similar research in pre-crisis period in Greece (Spathis, 2002). It seems that during a crisis period, corporations need to survive and those which are more sensitive to bad economic conditions have increased motives, thus probability, for FFS. It should be taken into consideration that such findings have to do with a crisis period, meaning that in a good economic condition, some other ratios may affect FFS probability. Finally, it is suggested several non-financial ratios to be used, included corporate governance and corporate social responsibility actions, so that a more accurate prediction of FFS probability to be resulted.