Η παρακίνηση των εργαζομένων σε περίοδο οικονομικής κρίσης: η περίπτωση των πολιτικών μηχανικών στην Ελλάδα σήμερα

Abstract

Το αντικείμενο που εξετάζουμε και μας κέντρισε το επιστημονικό ενδιαφέρον εγγράφεται στο ευρύτερο πεδίο της παρακίνησης των εργαζομένων και ειδικότερα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης. Η έρευνα επικεντρώθηκε σε μια συγκεκριμένη επαγγελματική ομάδα: Τους πολιτικούς μηχανικούς και ειδικότερα αυτούς που απασχολούνται με εξαρτημένη σχέση εργασίας σε μελετητικές εταιρίες. H έρευνα προσπάθησε να διερευνήσει την πιθανή επίδραση των ιδιαίτερων πρόσφατων κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών στην επιρροή που ασκούν, σύμφωνα με τις κυρίαρχες θεωρητικές προσεγγίσεις, οι ποικίλοι παράγοντες παρακίνησης. Το αρχικό μου ενδιαφέρον αφορούσε σε θέματα ηγεσίας και παρακίνησης σε έναν επαγγελματικό χώρο που εικονογραφούσε με γλαφυρό τρόπο ένα αντιπροσωπευτικό, ακόμη εκείνη την εποχή, χαρακτηριστικό της ελληνικής αγοράς εργασίας: τη δυνατότητα δεύτερης απασχόλησης και την τάση των εργαζόμενων με εξαρτημένη σχέση εργασίας να αποκατασταθούν σε συνθήκη αυτοαπασχόλησης. Σύμφωνα με παλιότερες έρευνες του ΤΕΕ και τα δυο αυτά χαρακτηριστικά αφορούσαν μέχρι πρόσφατα ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτικών μηχανικών στην Ελλάδα (χαρακτηριστικά, το 2009 ένα 43% των πολιτικών μηχανικών είχαν την πρόθεση να ανοίξουν δικό τους επαγγελματικό γραφείο).

Δύο ήταν επομένως οι βασικές παραδοχές της έρευνας και αφορούσαν: Την ιδιαιτερότητα του κοινωνικο-οικονομικού πλαισίου (οικονομική κρίση) Και την ιδιαιτερότητα του προς έρευνα πληθυσμού (διπλοαπασχόληση, τάση για αυτοαπασχόληση). Σε αυτές τις παραδοχές στηρίχτηκαν και οι υποθέσεις της έρευνας: Οι γνωστότερες θεωρίες για την παρακίνηση διατυπώθηκαν ως επί το πλείστον σε συνθήκες γοργής οικονομικής ανάπτυξης. Ενδέχεται επομένως Ή να μην προσφέρονται ιδιαίτερα για τη μελέτη περιπτώσεων που διαφεύγουν από το συγκεκριμένο κοινωνικο-οικονομικό μοντέλο Ή να απαιτείται επανιεράρχηση της σημασίας των προτεινόμενων από αυτές παραγόντων

Οι επιμέρους στόχοι της έρευνας εγγράφονται σε δύο επίπεδα: Σε ένα πρώτο επίπεδο επιχειρήθηκε μια επισκόπηση των κύριων θεωριών παρακίνησης και η διάκρισή τους με βάση Την ιστορική εποχή και το διαφορετικό κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κάθε μία από αυτές Τον στατικό ή δυναμικό τρόπο με τον οποίο προσέγγισαν το ζήτημα των αναγκών και κατά συνέπεια την παρακίνηση Την εστίασή τους σε ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες της εργασίας. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, επιχειρήθηκε να διερευνηθούν οι επιπτώσεις των διαφορετικών προσωπικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού έρευνας στον τρόπο που αντιλαμβάνονται την εργασιακή τους συνθήκη και τις μελλοντικές προοπτικές τους Να εντοπίσει υποκατηγορίες εργαζομένων και να τις συσχετίσει με διαφορετικές στρατηγικές που υιοθετούν στο χώρο εργασίας. Να συνδέσει τις στρατηγικές αυτές με διαφορετικούς τρόπους αντίληψης των σχέσεων με τη διοίκηση και με την εταιρία (commitment) Να διερευνήσει το βάρος εξωεργασιακών παραγόντων στη διαμόρφωση των συγκεκριμένων στρατηγικών, όπως είναι οι οικονομικές (π. χ. δάνεια), οικογενειακές κλπ. υποχρεώσεις, ή, αντίθετα, η παρουσία άλλων πηγών εισοδήματος. Να συσχετίσει αυτές τις διαφορετικές στρατηγικές με διαφορετικούς βαθμούς αποτελεσματικότητας των γνωστών παραγόντων παρακίνησης Να διερευνήσει την ενδεχόμενη αλλαγή στο περιεχόμενο και τη σημασία των παραγόντων παρακίνησης και να τη συσχετίσει με τις ιδιαίτερες οικονομικές συνθήκες αφενός και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πληθυσμού έρευνας αφετέρου. Να διερευνήσει το ρόλο που παίζει το περιεχόμενο των αναπαραστάσεων που έχουν οι εργαζόμενοι για τον «υπαρκτό» Ηγέτη (Διοίκηση – Εργοδοσία) στην παρακίνηση.