Ήθος και κίνητρα της ανθρώπινης δράσης στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη

Abstract

Ο Αριστοτέλης και τα έργα του εξυμνήθηκαν, μελετήθηκαν και συνεχίζουν να μελετώνται από πολλούς σύγχρονους ακαδημαϊκούς και μη, ενώ αδιαμφισβήτητα επηρέασαν και επηρεάζουν μεγάλη μερίδα κόσμου. Η πολυπλοκότητα της σκέψης του Αριστοτέλη και η οξυδέρκεια του νου του αντανακλώνται μέσα στα έργα του, που μας προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για το γενικό πλαίσιο της εποχής που έζησε. Παράλληλα μπορούμε να σκιαγραφήσουμε το χαρακτήρα και την προσωπικότητά του αλλά και να αποσαφηνίσουμε τη σκέψη του. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθώ με το έργο του Αριστοτέλη, τα Ηθικά Νικομάχεια. Πέρα από τη ζωή και τα έργα του, στα οποία δεν θα αναφερθώ εκτενώς καθ’ ότι είναι γνωστά, θα ασχοληθώ κυρίως με την έννοια του ἧθους, η οποία αποτελεί το κεντρικό θέμα του έργου και θα προσπαθήσω να προσδιορίσω τη βαθύτερη σημασία που είχε για την εποχή που έζησε και έγραψε ο Αριστοτέλης η συγκεκριμένη έννοια. Μέσα από την ανάλυση της έννοιας θα παρουσιάσω τον ηθικό άνθρωπο που φανταζόταν ο Αριστοτέλης και θα αποσαφηνίσω την ανθρωποκεντρική σκέψη του, η οποία μας δίνει πληροφορίες για την κοινωνική θέση αυτού του ιδανικού ανθρώπου. Στόχος της επόμενης ενότητας είναι η ανάλυση των κινήτρων της ανθρώπινης δράσης. Εδώ έχουμε παραδείγματα ανθρωπίνων πράξεων και των κινήτρων που υπάρχουν, ή καλύτερα θα πρέπει να υπάρχουν πίσω από αυτές, καθώς για τον Αριστοτέλη η θεωρία είναι συνυφασμένη με την πράξη. Οι ηθικές ή μη ηθικές πράξεις του ανθρώπου τοποθετούνται και εδώ σε ένα κοινωνικό πλαίσιο και σκοπός μου είναι να παρουσιάσω τον αντίκτυπο των πράξεων του ανθρώπου στην αλληλεπίδραση με τους συνανθρώπους του και πως αυτό μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία, τόσο σε διαπροσωπικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Τέλος, πριν εκθέσω τα συμπεράσματά μου θα κάνω μια σύντομη αναφορά στον Θωμά Ακινάτη και τη σχέση του με την αριστοτελική φιλοσοφία, από την οποία επηρεάστηκε βαθύτατα και θέλησε να τη συγχωνεύσει με τη χριστιανική θεολογία. Ο λόγος που θα γίνει αυτό είναι για να δούμε πώς ο ανθρωπολόγος του Αριστοτέλη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον θεολόγο του Θωμά Ακινάτη, δηλαδή πως αξιοποίησε ο Θωμάς Ακινάτης τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη ώστε να καταλήξει σε αυτή τη θεολογική θεωρία και ποια η σύνδεση μεταξύ των δυο αυτών εννοιών.