Αιτούντες/σες άσυλο από τη Λ.Δ. Κονγκό στη Λέσβο: εμπειρίες από τη διαδικασία ασύλου και νοηματοδοτήσεις της «ευαλωτότητας»

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρεί να αναδείξει τις νοηματοδοτήσεις αιτούντων/σων άσυλο από τη Λ.Δ. Κονγκό σχετικά με την παραμονή τους στη Λέσβο και τον εγκλωβισμό τους στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας (ΚΥΤ). Η εργασία παρουσιάζει ορισμένες πτυχές από τα επάλληλα επίπεδα εγκλωβισμού, εξέτασης, αμφισβήτησης και αποδοχής ή αποκλεισμού που συνυπάρχουν εντός του κανονιστικού πλαισίου των διαδικασιών υποδοχής και ασύλου και διερευνά το πώς οι Κογκολέζοι/ες τοποθετούν την εμπειρία τους από τη Μόρια και πώς για τους ίδιους η διαδικασία ασύλου διαπλέκεται με ζητήματα παρελθοντικής και παροντικής, σωματικής και ψυχικής οδύνης. Έτσι, πέρα από τις διαστάσεις του χωρικού και χρονικού περιορισμού τους στο ΚΥΤ της Μόριας, η εργασία εξετάζει ιδιαίτερα τις εμπειρίες Κογκολέζων από τον ρυθμιστικό μηχανισμό πιστοποίησης της «ευαλωτότητας», ο οποίος συναρτά δικαιώματα με την ύπαρξη σωματικής και ψυχικής τρωτότητας και ο οποίος αναδεικνύεται σε κύριο στοιχείο της εφαρμοζόμενης πολιτικής διαχείρισης της μετανάστευσης στα ελληνικά νησιά μετά την υπογραφή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016. Υλοποιώντας, ταυτόχρονα, πολιτικές ανθρωπισμού και συνοριακού ελέγχου, το ΚΥΤ αποτελεί σύστημα πολλαπλής συμπερίληψης/ αποκλεισμού των σωμάτων με κυρίαρχη την ταξινόμηση που πραγματοποιείται στη βάση της βιολογίας και του «πάσχοντος» σώματος ή ψυχισμού μέσω των νομικών και ιατρικών κατηγοριών εξαίρεσης, όπως αυτές διαπλέκονται με έμφυλες και «φυλετικές» ιεραρχήσεις. Καθώς το σώμα και/ή η βιογραφία των αιτούντων άσυλο τίθενται υπό εξέταση, η ασθένεια, η οδύνη και η παρελθοντική βία αποτυπωμένη στο σώμα ή τον ψυχισμό αποτελούν αντικείμενα διαχείρισης και εργαλεία ταξινόμησης και ερμηνεύονται ως προνόμια από τους ίδιους τους/τις Κογκολέζους/ες, οι οποίοι/ες διεκδικούν, από τη μεριά τους, αναγνώριση μέσα από την υπαγωγή τους στην εξαίρεση. Ο εγκλωβισμός στη Μόρια αποτέλεσε συνθήκη εντός της οποίας οι συνομιλητές/τριες κλήθηκαν να αρθρώσουν τις παρελθοντικές τους ιστορίες από τη Λ.Δ. Κονγκό με όρους τραύματος, να επιτελέσουν λεκτικά και σωματικά την οδύνη, να την παροντοποιήσουν και να την επανα-διαπραγματευτούν προκειμένου να απεγκλωβιστούν από τη Λέσβο και τη διαδικασία ασύλου. Μέσα από περιγραφές τους για τον εγκλεισμό, την αναμονή και τις ιατρικές και νομικές διαδικασίες, η εμπειρία των Κογκολέζων από τη Λέσβο αναδεικνύει πως οι εφαρμοζόμενες πολιτικές διαχείρισης της μετανάστευσης προκαλούν, επιτείνουν, αναπαράγουν και δίνουν νέες διαστάσεις στην οδύνη. Εντός, όμως, αυτής της επιβαλλόμενης συνθήκης, οι Κογκολέζοι/ες συνομιλητές/τριες μου επαναδιαπραγματεύονται δυναμικά τους όρους συνδιαλλαγής τους με το σύστημα διαχείρισης, ιδιοποιούνται τις κατηγορίες του και επαναπροσδιορίζουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτό χρησιμοποιώντας, κάποτε, τις τις διεξόδους που παράγει καθώς διαρκώς αναζητούν τρόπους διαφυγής.